(Кэмиэдьийэ)
ООННЬУУР ДЬОНО:
Аҕа
Ийэ.
Уол.
Кыыс.
Ыалдьыт.
Эр киһи.
Дьахтар.
Быраас.
Харытыан.
Участковай.
Орто хааччыллыылаах ыал дьиэтин ис көстүүтэ. Аҕа дьыбааҥҥа хаһыат ааҕар. Ийэ кириэһилэҕэ бассааптыы олорор. Таһырдьаттан Кыыс көтөн түһэр. Үрүсээгин устан дьыбаан диэки элиппитэ аҕата ааҕа олорор хаһыатын хайа түһэн кэбиһэр.
Кыыс. Маа! Маама диибин!
Ийэ. Тугуй, чыычаах?
Кыыс. Мин аҕалаахпын что ли?
Ийэ. Аҕаҥ диэн паапаҥ буоллаҕа дии.
Кыыс. Реально что ли? (Хос диэки ааһар.)
Аҕа. Акаары.
Ийэ. Дьэ! Акаарылыы олорбуккун, хата, үчүгэй аҕайдык…
Таһырдьаттан уол киирэр.
Уол. Ну, типа, хлеба не было. Сливочнай арыы эмиэ не было. Туалетнай кумааҕы эрэ баар. Сарсын уот барар үһү.
Кыыс (хостон былтас гынар). Реально что ли? Не кайф. (Төттөрү түһэр.)
Уол. Реально. Тоҕустан биэскэ диэри.
Ийэ. Эмиэ бассааба суох хаалыыһыбыт.
Аҕа. Хаһыат кэлбэтэх дуо?
Уол. Короче, почта массыыната кэлэн иһэн тибиигэ застрял үһү.
Аҕа. Моһуогун. Чэ, маспытыгар тахсыах.
Ийэ. Эмиэ оҕотун соруйда! Хайдах уола суох тугу да гыммат киһиний?
Уол. Дии, доо. Мин устал. (Хоско киирэр.)
Аҕа таҥнан тахсар.
Кыыс (хостон тахсар). Маа!
Ийэ. Тугуй, чыычаах?
Кыыс. Тибии – это что?
Ийэ. Тыал хаары суолга куппутун этэллэр.
Кыыс. Аа, оччоҕо понятно.
Төлөпүөн тыаһыыр.
Ийэ. Алло! Аа? Алло! Истэбин. Дуо-аа?! Хайа маҕаһыыҥҥа? Уочарат бөҕө дуу? Дуо-аа?! Бардым! (Таҥна охсон тахсар.)
Кыыс (хостон тахсар). Опять дьиэни барытын бардактаабыттар. (Дьиэ хомуйар.) Уо-аай! Это что?!
Уол (хостон ойон тахсар). Где?
Кыыс. Бу. Страшнай.
Уол. Таракаан дии.
Кыыс. Фуу! Гадость.
Аҕа киирэр.
Кыыс. Паа, тут таракаан баар. Наһаа улахан.
Аҕа тиийэн таракааны өлөрөр.
Кыыс. Ураа! Мы победили!
Аҕа (уолугар). Тахсан маскын хайыт.
Уол таҥнан тахсар.
Кыыс. Паа, мин в школу бардым. (Таҥнан тахсар.)
Таһырдьаттан ыаллара киһи киирэр.
Ыалдьыт. Ыалым, дорообо!
Аҕа. Дорообо-дорообо!
Ыалдьыт. Туох сонун-нуобас?
Аҕа. Олорор киһиэхэ, миэхэ, туох сонуна кэлэн хааланыа буоллаҕай. Эйиэхэ буоллаҕа дии.
Ыалдьыт. Сэмээн, эйигиттэн улахан көрдөһүүлээх киирэн олоробун.
Аҕа. Харчы диэ. Үс тыһыынча дуу? Ону хаһан төннөрөҕүн?
Ыалдьыт. Пенсия кэллэҕинэ биэриэм этэ.
Аҕа. Пенсия диэ? Онтукаҥ хаһан кэлэр?
Ыалдьыт. Үс хонук хаалла.
Аҕа. Үс диэ. Биир эмэ тыһыынча баар буолуон сөп этэ. Үс тыһыынча баҕас баара чуолкай. Киһибэр биэрэн бөҕөтө буоллаҕа дии. (Ойон туран сиэбин хастар.) Бай! Манна суох. Саатар, иккини булаа инибин. Һы! Манна эмиэ суох. Ээ, итиннэ тыһыынчалаах күөх кумааҕы баар буолуохтаах этэ. (Сон сиэбин көрөр.) Саатар, биэс мөһөөх көстүмээри гынна. Ээ, бу сылдьар. Оо, икки мөһөөхтөөх эрэ баар эбит. (Харчытын уунар.)
Ыалдьыт. Оо, миэнэ кэм буолан иһиэ. Чэ, хайыахпыный, анараа ыалларбар эмиэ сылдьан көрөө инибин. (Харчытын ылан тахсан барар.)
Ийэ суумка муҥунан атыылаах киирэн кэлэр.
Ийэ. Хайа, ити ыалбыт киһи туох буолан хараҕа тэстэринэн ойуолаата? Киһини түҥнэри көтө сыста.
Аҕа. Харчы иэс көрдүү сылдьар.
Ийэ. Ону эн биэрдиҥ?
Аҕа. Икки мөһөөҕү пенсияҕа диэри биэрдим.
Ийэ. Икки мөһөөҕү буола-буола. Дэлэйиҥ бэрт дии. Ол пенсиялара хаһан кэлиэн.
Аҕа. Үс хонугунан кэлиэхтээх үһү. Быраатым тэҥэ киһиэхэ хайаан биэриэм суоҕай.
Ийэ. Быраатым даа?
Аҕа. Быраатым буолумуна, үс сыл балыс.
Ийэ (кыыһыран киһитин хаһыатын хайа охсон кэбиһэр). Акаары, эн пенсияҕа тахсарыҥ уонтан тахса сыл баар буолбат дуо! Оччоҕо киһиҥ хаһан тахсар? Итини да сатаан өйдөөбөт эрээри!.. Харчыгын барытын дьоҥҥо ыһан баран, айаххын атан олор! Аһатыллыа суоҕа! Хата, үчүгэй аҕайдык акаары төбөҕүн хобордооҕунан. (Саҥа атыыласпыт хобордооҕун сулбу тардан ылар.)
Аҕа. Эмиэ саҥа хобордоох атыыласпыккын дуу?
Ийэ. Атыылаһымына! Эн курдук буолуом дуо!
Аҕа. Сыаната төһөнүй?
Ийэ. Икки тыһыынча биэс мөһөөх! Онно туох баарый?! Бар, тахсан маскын хайыт, баанньыккын отун! Биир кэм уолун эрэ үлэлэтэр. Оҕом эрэйдээх сылайаахтаатаҕа буолуо.
Аҕа тахсар.
Ийэ. Айуу-айа, абааһытыгар хаһыытааммын, хата, бэйэм сылайдым. Акаары, хас киһиэхэ ити курдук албынната сылдьарын таҥара да билбэт ини. (Күлэр.) Таҥара баҕас хантан билиэй, оннооҕор мин билбэппин. Дьэ биллэрбин эрэ, нохоо, сэрэн! (Салгыҥҥа сутуругун көрдөрөр.) Сирэйгин-хараххын үлтү түнэйдээн кэбиһиэм.
Хата, мин баарбын, киирбит харчыны таһаарбат, кытаанах кытаҕас тарбахтаах дьахтар. Туппуппун, саараама, ыһыктааччым суох. Дьөрү, тыраахтарынан да тартаран төлө ыһыгыннараллара саарбах. (Саҥара-саҥара малын бэрийэр.) Маҕаһыыҥҥа дьахталлар кэпсэтэллэр ээ, дэриэбинэлэри кэрийэ сылдьар дьахтардаах эр киһи бааллар үһү. Биир кэм наар дьону албыннаан, туох да букатын баул муҥунан харчыламмыттар үһү. (Өрө тыынар.) Ол харчы миэхэ да тиксибэт буолан…
Таһырдьаттан дьахтардаах эр киһи киирэллэр.
Эр киһи. Үтүө күнүнэн!
Ийэ (малын бэрийэ олорон). Дорооболоһума хайаама! (Хобордооҕун сулбу тардан ылар.)
Дьахтар. Уой, мама!
Ийэ (көрө түһэр). Ээ, атын дьон эбит дуу. Мин бэйэм киһим киирдэ диибин ээ.
Эр киһи. Биһиги атын дьоммут.
Ийэ. Туох наадаҕа сылдьар дьоҥҥутуй?
Эр киһи. Таак. Биһиги тыа сирин олохтоохторун кыһалҕаларын үөрэтэ уонна биирдиилээн ыал чопчу кыһалҕаларыгар туһуламмыт көмөнү быһаччы уонна түргэнник оҥоро сылдьар дьоммут. Холобурун эттэххэ, биһиги холбоһуктаах финансовай уопсастыбабыт харчынан элбэх бырыһыаннаах көмө оҥорор.
Ийэ. Харчынан даа? Түөкүттэр буоллаххыт дии оччоҕуна! Тахса туруҥ!
Дьахтар. Нет-нет! Мы не тёкины, биһиги волонтёры добра и взаимодоверия! Биһиги сылдьыбыт ыалларбытыгар только радость уонна счастье эрэ кэлэр диэххэ сөп.
Эр киһи. Холобурун эттэххэ, биһиги «Урбалдьын» диэн финансовай корпорация уонна «Сатабыл» диэн тыа сирин олохтоохторун эйгэтигэр үлэлиир аһымал фонда холбоһуктаах «Байсатаан» уопсастыбаларын бэрэстэбиитэллэрэбит. Докумуоннарбыт бу бааллар. (Докумуоннарын көрдөрөр.) Биһиги уопсастыбабыт үгүс үтүө дьыаланы оҥорор. Ол курдук, Крым муостатын тутуу үбүн ороскуотун биһиги холбоһуктаах уопсастыбабыт уйуммута. Сылын аайы Кытай улуу эркинин өрөмүөнүгэр үстүү триллион харчыны угар. Онтон быйыл Саха сирин тыатын олохтоохторугар үп-харчы өттүнэн көмөлөһүү сылын биллэрдэ. Онон, холобурун эттэххэ, биһиги, «Байсатаан» холбоһуктаах финансовай уопсастыба волонтёрдара, тыа сирин олохтоохторун ортотугар үптэрин түргэнник үлүннэрэр акцияны ыыта сылдьабыт.
Ийэ. Түргэнник үлүннэрэр даа? Ол хайдах үлүннэрэҕит?
Эр киһи. Чэ, холобурун эттэххэ, маннык. Эһиги биэс уон тыһыынчалаах сертификаты биһигиттэн атыылаһан ылаҕыт. Ол кэннэ үс хонон баран, ханнык баҕарар бааҥҥа, финансовай офистарга тиийэн, ол сертификаккытын көрдөрөн, атыыласпыт суумаҕытын сүүс бырыһыан үлүннэрэн ылаҕыт.
Ийэ. Сүүс бырыһыан даа?
Эр киһи. Сүүс бырыһыан. Салгыы. Ол сүүс бырыһыан улааппыт үпкүтүн өссө сүүс бырыһыан үлүннэрэр сыалтан сэттэ хонукка бааҥҥа уурдараҕыт. Ол кэнниттэн бу хас да бүк улааппыт харчыгытын бэйэҕит илиигитигэр ылыаххытын сөп. Эбэтэр аны тоҕус хонукка эмиэ сүүс бырыһыаҥҥа салгыы уурдараҕыт. Холобурун эттэххэ, эһиги билигин биэс уон тыһыынчалаах сертификаты биһигиттэн атыыластаххытына, үс хонугунан сүүс, уон хонугунан икки сүүс, уон тоҕус хонугунан түөрт сүүс тыһыынчаҕа тиийэ үүннэриэххитин сөп.
Ийэ (дьыбааҥҥа олоро түһэр). Түөрт сүүс тыһыынча. Сүүрбэччэ хонук иһинэн.
Дьахтар. Төһөнөн элбэх суумалаах сертификаты атыылаһаҕын да, соччонон элбэх харчыны ылаҕын. Даже Якутскайга, да что там, Москваҕа даҕаны ханнык да ипотеката суох квартира атыылаһыаҥ!
Ийэ (сүрэҕин туттар). Уой! Москваҕа! Квартира! Үс хостоох!
Дьахтар. Москва саамай центрыгар!
Эр киһи. Итини таһынан, биһиги уопсастыбабыт салалтата хас ый аайы тоҕус уон бырыһыан сүүйүүлээх лотерея оонньотор. Сүүйүүлэрэ биэс уон тыһыынчаттан саҕалаан, муоранан айаҥҥа тиийэ. Ону таһынан кыһыл, үрүҥ көмүс оҥоһуктар, изумруд, бриллиант, омук техникатын арааһа бааллар.
Ийэ. Уой! Муоранан айан!
Дьахтар. Улахан лайнерынан Атлантическай, Тиихэй, Индийскэй океаннарынан үс ыйы быһа романтическай айан! Гибралтар, Лазурнай кытыл, Карибскай арыылар! Голливуд артыыстара, плавкилаах уолаттар! Киһини сиир каннибаллар!
Эр киһи (дьахтары антах анньар). Эһиги биһигини кытта бииргэ үлэлииргэ бэлэмҥит дуо?
Ийэ. Уой! Плавкилаах уолаттар! Каннибаллар! Киһини… (Ойон турар.) Бэлэммин-бэлэммин.
Эр киһи (суумкатыттан паапка таһаарар). Оччоҕо манна уонна манна илиитэ баттаа. Аны билигин төһө суумаҕа сертификат атыылаһыаххын сөбүн ааҕынан көр. Төһөнөн элбэх харчыга атыылаһаҕын да, ылар харчыҥ суумата улаатарын умнума.
Ийэ. Улаатан иһэр! Умнубаппын! Улаатан иһэр! Улаатан иһэр! Биэс уон тыһыынча сүүс буолар. Сүүрбэччэ хонугунан түөрт сүүс буолар! Массыына, квартира, плавкилаах уолаттар! Тохтооҥ! Мин билигин кэлиэм. (Хоско киирэр.)
Дьахтар. Есть! Баар этэ!
Эр киһи. Оргууй! Истиэ.
Дьахтар сүүрэн тиийэн, саҥа хобордооҕу ылан сонун иһигэр уктан кэбиһэр. Эр киһи былдьаары гыммыта, хостон ийэ тахсар.
Ийэ. Бу биэс уон тыһыынча. Дьиэбит өрөмүөнүгэр мунньа сылдьыбыппыт.
Эр киһи (кистээн дьахтарга сутуругун көрдөрөр). Таак! Мин билигин эһиэхэ биэс уон тыһыынчаҕа сертификат суруйан биэриэм. Аны сүүрбэ хонугунан түөрт сүүс тыһыынча эһиэнэ буола түһэр.
Ийэ. Онтон лотерея? Плавкилаах уолаттар?
Эр киһи. Лотереяҕа сертификатыҥ нүөмэринэн оонньуугун. Эһиэхэ «Байсатаан» холбоһуктаах финансовай уопсастыба аатыттан улахан махтал. Этэҥҥэ олоруҥ.
Дьахтар. Пока-покаа, гуд баай, чаа-оо! (Тахсаллар.)
Ийэ. Һуу! Түүл курдук олох! Мечта олох! Кыһалҕата суох олох кэллэ! Куоракка квартира ылыахпыт. Бэйэм оҕолорбун кытта онно көһүөм. Ити киһи манна хаалыа. Сүөһүлэрин көрүө, отун оттуо. Плавкилаах уолаттар (бөтөн ылар), Голливуд артыыстара (бөтөр), каннибаллар (бөтөр)…
Таһырдьаттан аҕа киирэр.
Аҕа. Хайа, бу туох буолан бөтөн кыллырҕаттыҥ?
Ийэ (бөтөр). Көһөбүн.
Аҕа (соһуйар). Ханна?
Ийэ (бөтөр). Куоракка.
Аҕа. Хайдах-хайдах буолла бу дьахтар? Тугу-тугу тыллаһаҕын?
Ийэ (бөтөр). Куоракка көһөбүн. (Бөтөр.) Үс хостоох саҥа квартирабар.
Аҕа. Бу дьахтар бырахтарбыт дуу? Ханнык үс хостоох саҥа квартираҕын этэҕин?
Ийэ (бөтөр). Эн манна хаалаҕын. Сүөһүлэргин көрүөҥ.
Таһырдьаттан уол киирэр.
Уол. Мама, ити кимнээх киирэ сырыттылар?
Аҕа. Дьон сылдьыбыттара дуо? Кимнээх?
Уол. А я знаю? Дьээдьэлээх тётя сылдьыбыттара.
Аҕа (ийэттэн). Кимнээх сылдьыбыттарай? (Ийэ саҥарбат.) Кимнээх сылдьыбыттарай диибин дии?
Ийэ. Дьоннор.
Аҕа. Арааһа, ол дьон ийэҕин сүлүһүннээх эминэн атарабыы гыммыттар быһылаах.
Уол. Ээс, наһаа дии. (Ийэтин өҥөйөн көрөр.) Але, мама! Ку-куук! Оп-паа! Кырдьык даҕаны.
Аҕа. Кытаат, бырааска ыстан!
Уол таһырдьа ыстанар.
Аҕа. Хотуой! Настаа! (Аттыгар олорор.) Настасья-я! Наастенька-а! Саҥар эрэ, саҥар! Кимнээх сырыттылар?
Ийэ. Плавкилаах уолаттар.
Аҕа. Кимнээх даа?!
Ийэ. Голливуд артыыстара.
Аҕа. Ээ, босуол! Эҥин араас куһаҕан киинэлэри кистээн көрө-көрө араас буолаҕын.
Кыыс дьиэрэҥкэйдээн киирэр, ноутбуктаах.
Кыыс. Мин эйигин таптыыбын, хоп-хоп-хоп!
Харахпынан көрөбүн! Йоо-уу! Круто дуу?
Аҕа. Оргууй, хотуой. Ийэҥ ыалдьыбыт.
Кыыс. Уой! Реально что ли? Мин бырааска поскакала.
Аҕа. Убайыҥ барбыта.
Кыыс. Ханна? Аа, да. Оччоҕо хорошо. Убай миигиннээҕэр түргэн. Мам, эн на самом деле заболела даа? Тугуҥ ыалдьарый, мам? (Ийэтин сүүһүн тутан көрөр.) Маа-маа!
Аҕа. Атарабыыс буолбут дуу, хайаабыт дуу. Баҕар, бырахтарбыта буолуо.
Кыыс. Уой, мама! Круто! Не может быть. (Остуолтан дьаабылыка ылан сиир.)
Аҕа. Баҕар, ити дьаабылыка сүлүһүннээх буолуо, ийэҥ ону сиэн ыарыйдаҕа.
Кыыс. Ийэ это что?
Аҕа. Маамаҥ.
Кыыс. Аа, понятно. Аа, сү-лү-һүн дуу, туох дуу это что?
Аҕа. Дьаат, атарааба.
Кыыс. Аа. Понятно. (Дьаабылыкатын көрөр.) Аа-аа!! (Остуол анныгар охтон түһэр). Паап, мин сейчас туруом. Меня кажется, не отравили.
Уоллаах быраас киирэллэр.
Быраас. Хайа, Ивановна ыарыйда дуу, аны?
Уол. Хайа, бу кыыс туох буолла?
Кыыс. Яблоко кушайдыы сытабын.
Уол. Дура что ли?
Кыыс. Сам такой. (Турар.) Короче, мама ыарыйда неизвестнай ыарыынан. Папа подозревает отравление или сумасшествие.
Уол. Наһаа дии.
Быраас. Ивановна, Настя! (Саҥа суох.)
Быраас ийэлэрин чинчийэр. Иһиллиир, хаанын баттааһынын мээрэйдиир, өтүйэнэн тобукка охсор.
Уол (ноутбугу көрөр). Оп-паа, ким ноута манна кэллэ?
Кыыс (ноутбугу сулбу тардан ылар). Моя, моя, моя. Миэхэ Дархан одолжил.
Уол. Көрдөр эрэ.
Кыыс. Ээ, бар. Манна секрет баар. Дархан миэхэ хоһоон суруйбут.
Уол. Оп-паа! Таптаатаҕа дии. Туох диэн хоһоонуй?
Кыыс (толкуйдуур). Короче… короче туох эрэ диэн. Паап, туох диэн этэй?
Аҕа. Ону мин билэбин дуо?
Кыыс. Оттон мааҕын эйиэхэ эппитим дии. В стиле рэп.
Аҕа (бырааска). Хайа, тугу эмэ быһаардыҥ дуу, суох дуу?
Быраас. Да. Ыарахан случай. Олус ыарахан случай. Нервный стресс. Глубокий.
Аҕа. Ону оччоҕо хайыыбыт? Ама, маннык олоруо дуо, дьиэлээх-уоттаах, оҕолоох-уруулаах дьахтар. (Долгуйан, ыксаан кэлэр.) Ама, мин Настаам маннык көһүйэн хаалан баран олорор эрэ буолуо дуо? (Кыыһырар.) Хайдах быраас эрээригин тугу да кыайбаккын?!
Кыыс. Аа! Кырдьык даҕаны. Как так тугу да кыайбаккын?
Уол. Ээ, оччоҕуна, мин Отоһут Оппуруоскаҕа бардым.
Кыыс. Ээ, чэ, кырдьык. Бабушка Епрошка поросенок салотынан тугу барытын эмтиир үһү.
Уол таҥнар.
Быраас. Стой! Тохтоо! Хайдах тугу да кыайбат буолуохпунуй, кыайымына. Эмп да син баар. (Суумкатыттан эмтэри хостуур.) Аспирин – атын, лоперамид – сыптарыҥы тохтотор, нитроксолин – хабах эмэ, тетрациклин – харах мааһа, амоксициллин – кириип эмэ, доксициллина гидрохлорид – воспаление уонна инфекция эмэ, виагра – хайыырга көмөлөһөр эмп…
Аҕа. Хайа, биһиэхэ көмөлөһөр эмп суох дуу?
Кыыс. Аа, арааһа, суох быһыылаах, кырдьыктыы.
Уол. Оччоҕо мин Отоһут Оппуруоскаҕа бардым.
Быраас. Тохтоо! Ол эмээхсин бу ыарыыны олох кыайыа суоҕа. Бу ыарыыны медицина эрэ кыайар. Биһиги билигин саамай бүтэһиктээх средствоны туттуохпут. Былыр-былыргыттан биллэр олус эффективнэй средство!
Аҕа. Ол туох сириэстибэтэй? Куттала суох ини?
Быраас. Ханнык да побочнай эффегэ суох.
Сиэбиттэн эмп таһааран ийэлэрин муннугар даҕайар. Ийэ олус улаханнык ытырдар.
Аҕа. Дыраастый!
Ийэ. Фуу! Туох куһаҕан сыта баарый? Ынах иигин курдук.
Кыыс. Ураа! Маама выздоровела! Ураа!
Уол. Баар этэ!
Ийэ. Хайа, бу дьиэҕитин-уоккутун өрө тарда түһүөххүтүн. Бу киһи баччааҥҥа диэри хотонугар тахса илик дуу?
Быраас. Ивановна, бэттэх кэллиҥ дуу, быһыыта?
Ийэ ытырдар.
Быраас. Доруобай буол! (Тахсар.)
Аҕа (ийэҕэ). Ити аата эн туох буола сырыттыҥ?
Ийэ. Туох буолуохпунуй? Туох да буолбаппын. Хата, эһиги туохха быраастана сырыттыгыт?
Кыыс. Оттон эн заболела дии. Биир точканы көрөн баран сидишь. Биһиги испугались ээ.
Уол. Паапа «бырааска бар» диэбитэ, мин баран аҕалбытым.
Аҕа. Киһи ыҥырарын да истибэккин, килэччи көрөн баран олороҕун.
Ийэ. Килэччи көрбүппүн, хата, үчүгэй аҕайдык… (Ойон туран тугу эрэ көрдүүр.) Саҥа хобордооҕум ханна баарый? Ханна кистээтиҥ?
Аҕа. Ону мин билэр үһүбүн дуо? Бэйэҥ киһини охсоору далбаатанан эрэриҥ дии.
Ийэ. Сип-сибилигин була тарт!
Бары хобордоох көрдүүллэр.
Уол. Бу дуо? (Ыйанан турар хобордооҕу көрдөрөр.)
Ийэ. Суох, атын. Ол хобордоох сабыс-саҥа этэ.
Кыыс. Маа, паа, а хобордоох это что?
Уол, Аҕа, Ийэ (үһүөн тэҥҥэ). Сковородка!
Кыыс. Аа, понятно. Били ньэппичэх посуда диэ. Маннык туохтаах.
Ийэ. Ханна баран хааллаҕай? Хайа, көстүбэтэ дуо?
Аҕа. Суох. Били дьон ылан тахсыбатылар ини?
Уол. Во! Точно кинилэр эбит!
Ийэ, Кыыс (тэҥҥэ). Кимнээх?
Уол. Оттон мааҕын, мин мас хайыта турдахпына, дьахтардаах эр киһи киирэн эрэллэр этэ дии.
Ийэ. Киирэн эрэллэр этэ даа?
Уол. Онно эн дьиэҕэ баарыҥ дии.
Ийэ. Аа! Эс, суох. Ол культурнай, үчүгэй баҕайы дьон ээ.
Аҕа. Туох дьонуй ол?
Ийэ. Финансовай общество дьоно. Ама, кинилэр хобордооҕу уоруохтара дуо?
Аҕа. Ханнык финансовай уопсастыба?
Ийэ. «Байсатаан» диэн финансовай общество баарын билбэккэ, эн бу ханна сылдьыбыккыный?
Аҕа. Оннук баарын саҥа истэбин. Түөкүттэр сылдьаллара буолуо ээ.
Ийэ. Хата, бэйэҥ түөкүҥҥүн! Ол дьон кыра-хара, боростуой дьоҥҥо көмөлөһөллөр! Биэс уон тыһыынчалаах сертификаты атыыластаххына, онтуҥ сүүрбэччэ хонугунан түөрт сүүс тыһыынча буолар. Ону эн билэҕин дуо?!
Уол. Явно түөкүттэр эбит. Хобордооҕу ол дьон уорбуттар.
Аҕа. Ол аата, эн биэс уон тыһыынчаҕа ол сертификаты атыыластаҕыҥ дии!
Ийэ (өс саҕа буолар). Атыылаһымына. Эн харчы өлөрөҕүн дуо? Ол сертификат өссө тоҕус уон бырыһыан сүүйүүлээх лотереялаах, сөп диэ. Онно квартираны, оннооҕор муоранан айаны сүүйүөххэ сөп.
Кыыс. Ваа-уу! Кругосветка! «Титаник» курдук! Мин кругосветкаҕа хочу!
Уол. Акаары, ол барыта сымыйа.
Аҕа. Ханнааҕы харчыгын ылан биэрэ оҕустуҥ ол дьоҥҥо?
Ийэ. Өрөмүөҥҥэ муспут харчыны!
Аҕа. Туох буолбут акаары дьахтаргыный?!
Ийэ. Эн өйдөөххүн дуо, күтүр өстөөх?!
Кыыс (эмискэ). Аа-аа! Дохлай таракаан! Тыыннаах! Хамсыыр!
Аҕа. Бу да оҕо, киһини соһутта.
Ийэ. Һуу! Сүрэҕим тохтуу сыста. (Сүрэҕин туттар.) Оҕом куттаннаҕа дии. Хаһан таракааны көрбүтэ баарай.
Таһырдьаттан Харытыан көтөн түһэр.
Харытыан. Эдьиий, мин эйиэхэ кэллим.
Ийэ. Эмиэ туох буолан икки хараххын тиэрэ көрөн кэллиҥ?
Харытыан. Ээй! Эдьиийбиттэн көрдөһүүлээх этим да, кыыһыра сылдьаҕын быһыылаах, кэбис, көрдөспөппүн.
Аҕа. Сонунуҥ?
Харытыан. Сонун үрдэ суох үгүс. Үчүгэйиттэн саҕалыыбын дуу, куһаҕаныттан дуу?
Уол, Кыыс (тэҥҥэ). Үчүгэйиттэн.
Харытыан. Сөөп. Оччоҕо үчүгэйиттэн. Улахан убайбыт оччугуй уола уруу тэрийэн эрэр үһү. Үс сүүстэн тахса киһини ыҥыраллар үһү.
Аҕа. Үчүгэй чалбараҥ буолсу. Хата, барыллыа.
Ийэ. Сыбаайбанан иирэ сырыттаххына, сүөһүгүн ким көрөр?
Аҕа. Булан көрдөрүллүө. (Харытыаҥҥа.) Оттон куһаҕан сонунуҥ?
Харытыан. Бу сарсыарда биһиги нэһилиэккэ дьахтардаах эр киһи кэлбиттэр. Ким эрэ сатана диэн уопсастыба дьонобут дииллэр үһү.
Ийэ. Сатана буолбатах, «Байсатаан» диэн финансовай уопсастыба волонтёрдара.
Харытыан. Буо-буо. Дьаһалтабытыгар ол дьон туһунан биллэрии тигинээн кэлбит, «бу дьон түөкүттэр, көрдүгүт эрэ тута охсуҥ» диэн.
Ийэ. Эс, сымыйа ини. Ама, түөкүттэр үһүө. Мааны бөҕө, культура бөҕө этилэр дии. Кимнээх эрэ соруйан үчүгэй, баай дьону холуннарбыттара буолуо.
Харытыан. Эһиэхэ сылдьыбыттара дуо?
Аҕа. Сылдьыбыттар. Эдьиийиҥ биэс уон тыһыынчатын ууран биэрбит. Онон өрөмүөммүт харчытыттан илиибитин соттон олоробут.
Ийэ. Наһаа да ууран биэрбэтэрбин. Сертификат атыыласпытым, онтуҥ өссө лотереялаах.
Харытыан. Буорайбыккыт. Мин өссө убайдаахпыт уолларын уруутугар кыттыһан туох эмэ обургу соҕус бэлэхтэ атыылаһыахха диэри гыммытым ээ. Мэлийдэхпит. (Умса туттан олорор.)
Аҕа (өрө тыынар.) Харчыбыт суох, бэлэхпит суох, урууга барбаппыт. Арай, хотоҥҥо эрэ тахсарбыт хаалла.
Кыыс. Бэлэх это что?
Харытыан. Бэлэх диэн подарок.
Кыыс. Мин эмиэ подарок хочу.
Харытыан (өрө тыынар). Мин эмиэ.
Аҕа. Арай, ол дьону тутан ылар киһи. Ол кыаллыбата буолуо. Суоллара сойдоҕо.
Бары өрө тыыналлар. Аҕа хотонугар тахсар.
Харытыан (эмискэ ойон турар). Күтүөтүм туох диэтэ?
Уол. «Хотоҥҥо тахсыахха наада» диэтэ.
Харытыан. Суох, ол иннинэ.
Кыыс. «Поймать надо этих жуликов» диэтэ.
Харытыан. Вот! Хайаан да тутуохха наада!
Тахсан эрдэҕинэ утары ыалдьыт киирэр.
Ыалдьыт. Настаа, Сэмэн баар дуо?
Бары тэҥҥэ. Хотонугар тахсыбыта.
Ыалдьыт. Мааҕын ийэм пенсиятыгар диэри икки мөһөөҕү иэстээбитим. Хата, түргэнник көһүннэ. (Харчыны ийэҕэ уунар.)
Ийэ, харчыны сулбу тардан ылаат, сүрэҕин туттубутунан олоро түһэр.
Ийэ. Һуой! Сүрэҕим… сүрэҕим ыарыйда. Уута…
Кыыс (ийэтигэр уу аҕала охсор). Мама! Мамочка, умираешь да?
Ийэ. Өлөөрү гынным.
Бары тэҥҥэ. Бырааһы ыҥырыҥ!
Уол. Бардым! (Таһырдьа ыстанар.)
Ыалдьыт. Ити туох буолла?
Харытыан. Мааҕын түөкүттэр киирэн, албыннаан, харчытын ылан тахсыбыттар.
Кыыс (ийэтин кууһан олорон). Уонна го-го-вордоок-путун эмиэ.
Харытыан, Ыалдьыт. Туохпутун даа?
Кыыс. Ну, типа, сковородку украли.
Ыалдьыт. Па! Букатын да буорайбыппыт дии. Оттон бэлииссийэҕэ биллэрдигит дуо? Учаскуобай уол кэлбит этэ. Билигин аҕай таһынааҕы ыалга киирэн эрэрэ дии.
Аҕа киирэн кэлэр.
Аҕа. Хайа, Настаа, эмиэ туох буоллуҥ?
Ийэ. Сүрэҕим… сүрэҕим аҕай…
Ыалдьыт. Мааҕын эйигиттэн ылбыт иэспин киллэрбиппин көрөн баран, ити үлүгэр буолан хаалла.
Ийэ. Сэмээн, кэл эрэ бэттэх. (Киһитэ аттыгар тиийэн олорор.) Сэмээн, миигин бырастыы гын. Мин өлөөрү гынным быһыылаах. Мин эйигин наар үөҕэр-мөҕөр этим. Ону эн бырастыы гын. Оннооҕор икки мөһөөхтөн сылтаан хобордооҕунан охсоору гыммытым. Эн онно кыыһырыма, сөп дуо?
Аҕа. Эс, туох диэн кыыһырдахпыный. Эн өлүмэ! Олох өлүмэ! Собус-соруйан өлүмэ! Өссө да букатын эдэргин ээ. Убайдааҕыҥ уолларын уруутугар сылдьыахпыт, салаат сиэхпит.
Кыыс. Уруу это что?
Аҕа. Сыбаайба.
Кыыс. Круто! Мин эмиэ уруу делать хочу.
Ыалдьыт. Хайа, бэлииссийэҕэ биллэрэбин дуо?
Бары тэҥҥэ. Биллэр!
Ыалдьыт таһырдьа ойор.
Ийэ. Мааҕыҥҥыттан быһа биллэриэх буолар… Оо, сүрэҕим аҕай… Хаарыан харчы… Мааны, культурнай баҕайы дьон этэ. Ону-маны барытын эрэннэрбиттэрэ. Онно киирэн биэрдим. Эһигини харчыта суох хааллардым.
Аҕа. Ээ, чэ, ол харчы диэн. Тураргар баар, олороргор суох. Көстүө буоллаҕа дии. Сэлээркэ көһүннэр эрэ харчы баар буолуо.
Ыалдьыт (киирэр). Бэлииссийэни ыҥырдым. Хата, Сэмэн, сүөһүлэргин уулата охсубут эбиккин дуу? Мин иликпин. Хотуттарым кыыһыран эрдэхтэрэ. Дьиэ иһигэр түөрт хотун, хотоҥҥо түөрт хотун. Хотун эрэ элбэх. Бэйи, мин барыым. (Тахсар).
Уоллаах быраас киирэллэр.
Быраас. Хайа, Ивановна эмиэ ыарыйда дуо? Хроническай стресс буолаары гыннаҕа дуу?
Аҕа. Оннук ыарыы баар дуо?
Быраас. Ким билиэй. Баҕар, баара да буолуо. Чэ, больная, на что жалуетесь?
Харытыан (эмискэ ойон турар). Мин ол түөкүттэри бэйэм тутуом. Харчыны төнүннэрдэххэ сатанар.
Аҕа. Кинилэри эн хантан булаары гынаҕын? Суоллара сойдо ини. Бэлииссийэлэр да булаллара саарбах.
Харытыан. Дэриэбинэ анараа уһугуттан ыаллары кэрийиэм, хаһан эмэ көрсө түһүөхпүт буоллаҕа дии.
Уол. Допустим. Көрүстэххинэ даҕаны хаһан да көрбөтөх дьоҥҥун хантан билиэххиний?
Харытыан. Санаарҕаама, сэрэйэн да билиэм. Дьүһүннэрин, таҥастара-саптара билэрим буоллар.
Кыыс. Мама видела же.
Харытыан. Арба даҕаны. Эдьиий.
Быраас. Ыарыһах чуумпуга уонна покойга наадыйар. Туруга мөлтөх.
Аҕа. Тыый! Улаханнаппыт дуо?
Быраас. Туруга мөлтөх соҕус. Да. Сарсын балыыһаҕа угуохха наада.
Кыыс. Маманы балыыһаҕа положат даа? Круто! Хата, мин передачка таһыам.
Уол. Уонна дьиэҕин хомуйуоҥ, уонна ас астыаҥ, уонна киэһэ паапаны кытта хотоҥҥо тахсыаҥ.
Кыыс. Фуу! Хотоҥҥо тахсыбаппын. Онно барыта какашка сыта. Бэйэҥ тахсаар.
Харытыан. Хайдах эмэ булар инибин. Буллахпына сатанар. Харчыны төннөрүөххэ наада.
Ийэ. Дьахтара мутон шубалаах этэ.
Харытыан. Дьүһүннэрэ хайдах этэй?
Ийэ. Иккиэн кыраһыабай баҕайы этилэр. Культурнайдар этэ. (Эмискэ ойон турар.) Дьахтар маннык баттахтаах, маннык талиялаах уонна наһаа үчүгэй таба тыһа унтуулаах этэ. (Олоро түһэр.)
Харытыан. Эр киһитэ?
Ийэ (ойон туран илиитинэн көрдөрөр). Эр киһи маннык, маннык уонна маннык этэ. (Олорор.)
Харытыан. Өйдөнөр! Чэ, мин бардым. Харчыны хайаан да төннөрдөххө сатанар. (Тахсар.)
Быраас. Ивановна, успокойся буоларыҥ буоллар, мин укол биэриэм этэ.
Быраас ийэлэригэр укуол биэрэр.
Ийэ. Һуу! Арыый да буоларга дылы гынным ээ.
Участковай уонна ыалдьыт киирэллэр.
Участковай. Дорооболоруҥ! Учаастактааҕы инспектор, полиция капитана Протоколкин.
Кыыс. Чё так долго-то? Биһиги бары эйигин ждем дии.
Аҕа. Барар барбытын, ыалдьар ыалдьыбытын кэннэ биирдэ кэлэҕит.
Быраас. Так сказать, өлөр өлбүтүн кэннэ.
Участковай. Ким өллө? Ким өлөрдө? Өлүк ханна баарый? Протокол суруйуохха наада.
Ийэ. Мин өлүөх курдук этим.
Участковай. Оттон өлбүт киһи ханна баарый? Где труп?
Быраас. Өлбүт киһи пока суох.
Участковай. Түөкүттэри, мошенниктары, жуликтары ким эмэ көрбүтэ дуо?
Ийэ. Мин көрбүтүм!
Участковай. Кинилэри ойуулуур кыахтааххын дуо?
Ийэ. Сатаан уруһуйдаабаппын. Кэпсиэхпин сөп. Дьахтара маннык, маннык уонна маннык этэ.
Участковай. Понятно. (Сурунар.) Крашеная блондинка, рост такой-то, телосложение фигуристое. Эр киһи хайдах этэй?
Ийэ. Маннык, маннык уонна маннык этэ.
Участковай. Понятно. (Сурунар). Черноволосый, гладкобритый, рост выше такого-то, телосложение ыыһы… ыыһы… ыыһы… Точка. Таҥастара хайдах этэй?
Ийэ. Дьахтар мутон шубалаах этэ. Наһаа үчүгэй таба тыһа унтуулаах этэ. Наһаа ымсыырбытым.
Участковай. Эр киһи таҥаһа хайдах этэй?
Ийэ. Бэргэһэлээх этэ.
Участковай. Кинилэр туох диэбиттэрэй? Төһө элбэх харчыны албыннаан ылбыттарай?
Ийэ. Волонтёры добра и взаимодоверия диэбиттэрэ. Харчыҥ сүүс бырыһыан улаатар диэбиттэрэ.
Участковай. Харчы биэрбиккэр туох да докумуон биэрбэтэхтэрэ дуо?
Ийэ. Лотереялаах сертификат биэрбиттэрэ. Тумбаҕа сытара буолуо.
Участковай (сертификаты ылар). Бу аата доказательство диэн буолар.
Эмискэ төлөпүөн тыаһыыр.
Аҕа (төлөпүөнү ылар). Алло! Алло диибин! Дьэ-дьэ, Сэмэммин! Ээ… ээ… ээ… Сөөп диэ… (Көхсүн этитэр.) Харытыаммыт дэриэбинэ анараа уһугар аара суолга дьахтардаах эр киһини көрсөн сотуталаан кэбиспит үһү.
Бары. Дьэ?!
Аҕа. Дьахтар мутон шубалаах үһү, эр киһи бэргэһэлээх үһү. Дьахтар шубатын иһигэр сабыс-саҥа хобордооҕу укта сылдьар үһү.
Ийэ. Ол мин саҥа хобордооҕум.
Участковай. Мин онно бардым. Протокол толоруохха наада.
Ыалдьыт. Төһө да буоллар албыннаан аһаабыт ас иҥэмтэтэ суох буолар баҕайыта.
Кыыс. Иҥэмтэтэ это как?
Быыс.
Бүөтүр Хара
Чолбон. – 2021. № 2