(Пьеса)
ООННЬУУР ДЬОНО:
Өлөөнө – сааһа 75, тыа сирин эмээхсинэ.
Светлана – сааһа 70, эдэрчи көрүҥнээх куорат олохтооҕо дьахтар.
Дьахтар.
Оҕо.
КИИРИИТЭ
Балыыһа палаатата. Хоско үс орону, туумбалары кытары биир остуол турар. Түннүк таһыгар олоппоско Светлана олорор, таһырдьаны одуулуур. Олорбохтуу түһэн баран, төлөпүөнүн ылан видео көрөр. Төлөпүөнтэн кыыс оҕо уонна дьахтар саҥалара иһиллэр.
Оҕо. Пап, стой! Ты оттуда нас снимай. Мамочка, давай я прочитаю тебе стихотворение, которую нам в школе задали. Это стихотворение я сама из книжки выбрала. Послушаешь?
Дьахтар. Давай потом, дочка, сейчас я занята, не видишь?
Оҕо. Ну, мам, мне очень надо, пожалуйста… Смотри, папа нас снимает на видеокамеру.
Дьахтар. Ладно, только давай быстренько, хорошо?
Оҕо. Хорошо, оно совсем коротенькое.
Человеку надо мало:
чтоб искал и находил.
Чтоб имелись для начала
Друг — один и враг — один…
Человеку надо мало:
чтоб тропинка вдаль вела.
Чтоб жила на свете мама.
Сколько нужно ей — жила…
Оҕо. Ну как, мам? Понравилось? Красиво, правда?
Дьахтар. Очень. Ты умничка! Теперь иди погуляй, мне надо работать.
Оҕо. А ты с нами не пойдешь?
Дьахтар. Я же сказала, что занята. Идите с папой. Виктор, идите погуляйте уонна не покупай сладкое, а то тииһэ эмиэ ыалдьыа…
Оҕо (хомойбуттуу). Хорошо.
Светлана төлөпүөнүн араарар, дэлби манньыйар уонна эмиэ түннүгүнэн таһырдьаны манаан олорор…
МАҤНАЙГЫ КӨСТҮҮ
Палаата иһэ. Светлана түннүк таһынааҕы ороҥҥо кинигэ ааҕа олорор. Сотору буолаат, айманан-сайманан Өлөөнө киирэн кэлэр.
Өлөөнө. Доо, иһиттиҥ? Маарыйа реанимацияттан нэһиилэ өрүттүбүт үһү дии. (Аан таһыгар турар орон аттыгар тохтоон ылар, өрө тыынар, онтон ортоку ороҥҥо тиийэн олорор. Светлана тугу да хоруйдаабат, кинигэтин ааҕа олорор.) Ол аата туруга билигин да ыарахан буоллаҕа… Наһаа уһуннук эпэрээссийэлээбиттэр үһү.
Светлана. Конечно! С ее-то диагнозом… (Аанньа ахтыбатахтыы.)
Өлөөнө. Барахсан, бэҕэһээ эрэ күлэ-үөрэ олороохтообута… (Кураанах орон диэки көрөр.) Таҥара көмөтүнэн этэҥҥэ буолаахтыыр ини? Дьэ ити кэнниттэн аны биһиги туох-хайдах буолаахтыыбыт? Куттанарым да сүрдээх. (Өрө тыынар.)
Светлана. Уоскуйуҥ эрэ! Ничего с вами не случится. Имплантация кардиостимулятора это не коронарное шунтирование в запущенной форме.
Өлөөнө. Оо дьэ, тугу-тугу этэриҥ буолла, сорох киһи куттала онтон син биир уҕараабат. Сүрэхпин хаһалларын санаатахпына… эбиитин местнай норкуостан хайдах эрэ олус саллабын… Кутум куотаары гынарга дылы буолар.
Светлана. Да ладно, не вы первая и не последняя. Ити эһиги сытар ороҥҥутугар до вас биир тетенька сыппыта. Ей тоже вставили аппарат ЭКС. Только позавчера вся радостная выписалась. Просто сахалар доруобуйаларыгар кыһаллыбаттар. Когда все до критической точки доходит, только тогда и начинают суетиться, кыһаллыбыта буолаллар. Вот Мария, если бы она раньше обратилась к врачам, то вообще могло бы даже без операции обойтись. И не драматизируйте, пожалуйста, никто прям эһиги сүрэххитигэр хасыһыа суоҕа. ЭКС – это просто!
Өлөөнө. Эчи, барытын билэриҥ да сүрдээх. Нууччалаан-сахалаан түһэҥҥин!
Светлана. В смысле?
Өлөөнө. Я говорю, ты все знаешь!
Светлана. Ну, я вообще-то тоже медик.
Өлөөнө. Ээ, хата диэ?! Ол иһин даҕаны… Кардиолог бырааскын дуо?
Светлана. Вы почему обращаетесь на «ты»? Разве мы достаточно знакомы?
Өлөөнө. Ар-дьаалы! Дьоммут дии оттон! Киһи кэпсэтэн билсэр дииллэр ээ. Көннөрү кардиологкун дуо диэн ыйыттым эрэ. Аны онно мөҕүллэрим итэҕэс буоллаҕа дуу? Эһигини кыыһырдар санаам төрүт да суох.
Светлана. Ладно, если так интересно, то терапевтом работала… Икки сыл буолла, как на заслуженном отдыхе. Поликлиникаҕа үлэлээбитим, главврачом.
Өлөөнө. Тыый! Кылаабынай бырааһынан дуо-а?
Светлана. Да. 45 лет стажа как-никак.
Өлөөнө. Тыый, үлэ бөҕөтүн үлэлээбит киһи эбиккин дии.
Светлана. Ну а как же?! А вы, какая у вас профессия? Ханнык оройуонтан сылдьаҕытый?
Өлөөнө (күлэр). Тыа эмээхсинэ буоларым адьас бэлиэ дуу? Кырдьыга да оннук буолаахтаатаҕа. Истиэххин баҕардаххына, мин эмиэ медикпин. Скотфакпын!
Светлана. Да вы что!
Өлөөнө. Отут ордугуна үс сыл үлэлээбитим.
Светлана. Тридцать три года ветеринаром. Надо же! Трудно наверное было?
Өлөөнө. Эдэр эрдэххэ, киһи син кыайар үлэтэ этэ да, ыарахана ханна барыай?! Түүннэри-күнүстэри сырыттахпыт. Билигин хонтуораттан тахсыбаттарын аанньа… Доо, мин эмиэ маҥнай оскуоланы бүтэрэн баран, холкуоска үлэлээн баран быраас буолар баҕалаах этим да, миэнэ миэнин курдук, алҕас да табыллыа баара дуо?!.. Бу бэйэлээх өссө киин куораттар үрдүк үөрэхтэригэр туттарсан көрөн баран кыайан киирбэтэҕим. Төрүт да мэлийэн. (Дэлби күлэр.) Эчи, былдьаһыктаах да этэ ол үөрэх. Ол иһин СГУ ветеринарнайыгар докумуоммун көһөртөрөн кэбиспитим.
Светлана. Ясно. Как там говорят: «Врач лечит человека»…
Өлөөнө. «Ветеринар человечество!» (Күлсэллэр.)
Светлана. Пирогов… Бэйэҕит быраас эрээригит тоҕо куттанаҕытый? Быраастарга итэҕэйиэххэ надо. Вообще, сама операция несложная, баара-суоҕа чаас аҥаарынан оҥороллор. Полчаса всего занимает. Простите, позвольте задать вопрос, эһиги сааскыт хаһый? Имею в виду ваш возраст. Извините, что с одного края на другой перескакиваю, просто вдруг интересно стало.
Өлөөнө. Бу олунньуга сэттэ уон биэспин туолбутум. Этэргэ дылы, «старческай» сааспын атыллаатым. Оттон эйиэнэ?
Светлана. Олунньу это же февраль?
Өлөөнө. Февраль буолумуна.
Светлана. Ясно, просто сахалыы ыйдарга я не очень, а в феврале мой близкий человек родился. Вот я и запомнила. Так о чем это я? (Оронугар олорор.) В ноябре, сэтинньигэ, мне семьдесят исполнилось.
Өлөөнө. Ама, доҕор? Хайдах оннук буолуой?
Светлана. В смысле?
Өлөөнө. Эһиги семьдесят диэтигит дии?
Светлана. Да, а что?
Өлөөнө. Хайдах сэттэ уоҥҥут буолуой? Киһини дьээбэлиир дуу аны?
Светлана. Не совсем поняла…
Өлөөнө. Не обманывай говорю. Мин көрдөхпүнэ, сэттэ уоҥҥут ханан да суох. Эбэтэр мин оннук аарыматыйдым дуу?
Светлана (күлэр). Ну сколько вы бы мне дали? Хас саастаах буолуо диигитий?
Өлөөнө. 55 эҥин.
Светлана. Да неужто! Даже не шестьдесят? (Астынар.)
Өлөөнө. Чэ, айа, алта уонуҥ дуо?
Светлана. Суох, честное слово, семьдесят.
Өлөөнө. Ээ бар, үрүмэ! (Киэр хайыһар).
Светлана (үөрэр да үөрэр). Хотите, паспорт покажу? (Туумбатыттан пааспарын оруур уонна Өлөөнөҕө уунар.)
Өлөөнө. Тугу эрэ лахсыйаҕын ээ. Хайдах оннук буолуой?! (Пааспары ылар, тэйиччи хантаччы тутан кыҥастаһан көрөр уонна улаханнык соһуйар.) Хайа, доҕор, кырдьык биэс уон сыллаах төрүөх эбиккин дии. Оттон оччотугар хайдах маннык эдэрдик көстөҕүн?
Светлана. Ой, спасибо вам! Это так приятно. Хотя элбэх киһи итинник диир. Соһуйаллар, как и вы.
Өлөөнө. Соһуйбаккалар! Эт эрэ, ити эн пластическай операция оҥорторбутуҥ дуо?
Светлана. Конечно нет! Боже упаси! Такая, какая мать природа создала и вообще, знаете пластическай операция төһө сыаналааҕын?
Өлөөнө ыгдах гынар.
Светлана. Ладно, это неважно. Саамай главнайа диэн – это душой не стареть…
Өлөөнө. Мин сиэммэр диэри эттэххиний?
Светлана. Извините, не расслышала, что-то про внука сказали дии?
Өлөөнө. Ээ, сиэммин этэбин, сиэммин. «Эбээ, киһи санаата эдэр буоллаҕына, дууһата эмиэ мэлдьи эдэр сылдьар», — диир улахан сиэн кыыһым, Айтам.
Светлана. Сөпкө этэр. Так и есть!
Өлөөнө. Дьэ ким билэр, аны кэлэн уларыйар үһүбүт. (Күлэр.) Доо, мин маҥнайгыбын манныгы көрөбүн ээ.
Светлана. Что именно?
Өлөөнө. Эйигин этэбин. Пааспаргын көрбөтөҕүм буоллар, төрүт итэҕэйиэм суоҕа этэ. Миигиттэн баара-суоҕа биэс эрэ сыл балыскын уонна… (Ситэ саҥарбат.)
Светлана. И?
Өлөөнө. Бээ, аны быһа этэн кэбиһиэм диэн туттуннум. Саҥарбатым. Ол гынан баран, киһи сохранись буолар да эбит… Дьэ кырдьы-ык…
Светлана. Ээ чэ, хватит. Теперь вы меня уже смущаете.
Өлөөнө. Доо, оттон эн миигин көрдөххүнэ букатын аарыматыйбыт, дэлби кырдьыбыт эмээхсин курдукпун дуу?
Светлана. Не говорите так. Я понимаю, что физический труд, плюс некомфортабельная работа киһини сылаталлар, эрдэ кырытыннараллар. Но вот, что я вам скажу: «Нельзя себя не любить». Просто надо к себе бережно и с любовью относиться. Вот смотрите, как это правильно сказать, в общем киһиэхэ олох биирдэ бэриллэр и другого момента, чтобы ухаживать за собой у вас просто уже не будет. Итини надо твердо понимать.
Өлөөнө. Доо, баһаалыста, сахалыы саҥарыаҥ дуо?
Светлана. Извините, мой якутский не так хорош, но я специально для вас стараюсь. Говорю просто киһи бэйэтин таптыахтаах и как это сказать, короче за собой надо следить и ухаживать. Таптыаххын наада себя. Заметили, наверное, что здесь среди больных якутов совсем мало?
Өлөөнө. Саха доруобай дуо ол? Ама хайаан? (Киэр хайыһар.)
Светлана. Ой, оннук буолбатах конечно. Все это из-за менталитета и недальновидности. Хотя по этому вопросу всяко можно рассуждать. Но, что хочу сказать, просто любой человек, ханнык баҕарар киһи, бэйэтин доруобуйатын может контролировать. Заботиться и поддерживать свой организм. Например, то, чем мы питаемся, ханнык образ жизни ведем, даже биһиги мысльларбыт все это сказываются на нашем физическом состоянии. Өйдүүгүт?
Өлөөнө. Оттон оччотугар эһиги тоҕо манна кэллигит? Эмиэ кардиостимулятор кэтээри сытаҕыт дии. Мин истибитим.
Светлана (соһуйан хаалар, онтон сэниэтэ суохтук). Ошибки чрезмерной работы, плюс депрессия.
Өлөөнө (ыйытардыы). Аһары күүскэ үлэлээн кэбиспиккит? Харыстамматаххыт?
Светлана. Да, еще просто много употребляла кофе, а также курила… Ладно, что-то я совсем заболталась. (Кинигэтин арыйар, аахпыта буолар.)
Өлөөнө. Оттон билигин табахтаабат инигит?
Светлана (аахайбатах курдук). Да, это все в прошлом.
Өлөөнөҕө төлөпүөннүүллэр. Төлөпүөнүн ылан кулгааҕар чугаһатар.
Өлөөнө. Ээ, кыыһым эрийэр. Алло, алло, ээ, пирибиэт! (Светлана диэки көрөр.) Кыра кыыһым эрийэр. Алло, истэбин-истэбин… Үчүгэйбин. Бу хоспор систиэмэбин туруора кэлэллэрин кэтэһэ сытабын. Эһиги хайдаххытый?..
ИККИС КӨСТҮҮ
Палаата иһэ. Светлана оронугар сытан эрэ сэлиэччик баайар. Өлөөнө киирэр.
Өлөөнө. Маарыйаны баран көрсөн кэллим.
Светлана. Как она?
Өлөөнө. Ааттаах. Эмиэ күлэ-үөрэ сытаахтыыр. Соруйан ол палаатаҕа киллэрбиттэр эбит. Реанимацияттан чугас буоллун диэн.
Светлана. Естественно.
Өлөөнө. Хайа, бу кимиэхэ баайдыҥ? Сиэҥҥэр дуо?
Светлана. Вам все надо знать да? Все так интересно да? Вот так вот просто переходить границы дозволенного эһиэхэ нормальнай курдук дии?
Өлөөнө. Ар-дьаалы! Эмиэ буолан-хаалан турда! Көннөрү ыйыттым эрэ дии. Кэбис, эппиэттээбэт буоллаххына – көҥүлүҥ. Мин айаҕым итинник аһыллыбыт бэйэтэ. Оҕолорум эмиэ дьон ортотугар миигин кытары сылдьалларын абааһы көрөллөр. (Күлэр.) Орто уолум оҕо сылдьан букатын кыбыстаахтыыр этэ. Эн кыыһырыма дуу? Итинник лэбээрбит бэйэлээхпин…
Светлана (сөбүлээбэтэхтик). Я заметила. Ладно и вы меня извините. А так просто вяжу. Отучилась немножко. Урут үлэбэр между сменами вязала. Неплохо получалось. Хайгыыллар этэ. (Тугу эрэ санаабыт курдук түннүк диэки көрөн ылар.)
Өлөөнө. Доо, хас оҕолооххунуй?
Светлана соһуйбуттуу көрөр.
Өлөөнө. Эмиэ сыыһаны ыйыттаҕым дуу?
Светлана (ахсарбатахтыы, тоҥуйдук). Есть дочка.
Өлөөнө. Ээ, оттон сиэннээххин дуу?
Светлана (эмиэ сөбүлээбэтэхтии). Две внучки, взрослые.
Өлөөнө. Бу үчүгэйи, кыргыттар барахсаттар! Туһа дьоно буоллахтара! Оттон мин уон биир сиэннээхпин. Тьфу-тьфу-тьфу. (Хааман тиийэн үстэ остуолу тоҥсуйар.) Аахпат баҕайыта дииллэр этэ дуу?
Светлана (баайарын тохтотор). Надо же… А детей сколько?
Өлөөнө. Биэс оҕолоохпун. (Дьукааҕа саҥарбатын, салгыы кэпсиирин кэтэһэр.) Улахан оҕом кыыс, онтон икки уол, онтон икки кырам эмиэ кыргыттар. Бары ыаллар. Икки улаханым уонна кыра кыыс антах дойдуларыгар. Уол бааһынай хаһаайыстыбалаах. Сылгы-сүөһү иитэр. Үс уоллаах, улахана устудьуон. Кыралара биирэ онус, иккиһэ, бээ, (толкуйдуур) сэттис этэ дуу? Сырыы аайы бутуйан, умна турарым да баар. (Күлэр.) Бээ, оттон улахан кыыс оройуоҥҥа лицейгэ завучтуур. Биир уол оҕолоох, онтуката быйыл оскуоланы бүтэрэр. Кыра уол Лиэнскэйгэ олорор. Онно туох эрэ чааһынай тэрилтэлээх. Мас кэрдэллэр эҥин. Гаас турбата ааһар сиригэр солооһун оҥороллор быһыылаах. Уоллаах кыыс оҕолордоох. Ол барахсаттарбын сайын эрэ көрөбүн. Эмиэ улааттылар. Тохсус уонна эмиэ сэттис кылаас этэ дуу, кырата? Орто кыыс манна куоракка баар. Икки уоллаах, биир кыыстаах. Кыыһа билигин Москваҕа үҥкүүлүү сылдьар. Бэҕэһээ хаартыскатын ыыппыт этэ. Былырыын кыра кыыһым аах аныгы программанан харчы ыланнар, дьиэ туттан киирбиттэрэ. Адьас аттыбар олороллор. Ол дьонум көрөллөр-истэллэр. Уоллаах кыыс оҕолоохтор. Күтүөт эмиэ бэйэбит нэһилиэкпит уола. Бэртээхэй оҕо, дьонун утумнаабыт барахсан. Тьфу, тьфу, тьфу. Бээ, оттон кыра сиэним мэлдьи бэйэбэр баар. Саамай суохтаабыт, хата эбэтин ахтыбыт кини буолаахтыа. (Кыратык манньыйан ылар.) Кыра кыыспын түөрт уоммун ааһан баран оҕоломмутум. Ороһу оҕом. Барахсан, хойут оҕолономмун, доруобуйата соччото суох. Барахсаным… Хата таҥара көмөтүнэн син ийэ буолар дьолу билээхтээтэ… Олохпун барытын тоҕо тэбээн кэбистим дуу? (Күлэр.)
Светлана. Да, вы умеете говорить. Я вот тоже поздно родила. Извините, оттон кэргэҥҥит?
Өлөөнө (өрө тыынар). Дьоллооҕум сыыһа түөрт сыллааҕыта олохтон туораабыта. Инсультаан баран икки эрэ сыл буолаахтаабыта.
Светлана. Простите, пожалуйста, я вам искренне сочувствую.
Өлөөнө. Дьылҕа Хаан оҥоһуута оннук буоллаҕа дии, Светлана. Оттон эһиги кэргэҥҥит?
Светлана. Эмиэ суох. Тоже ушел из этой жизни.
Өлөөнө. Оо, барахсаны. Хайдах оннук буолаахтаабытай?
Светлана. Утонул.
Өлөөнө. Оо, бу иэдээни. Хайдах оннук буолбутай?
Светлана. Лодка перевернулась… Девять лет уже прошло.
Өлөөнө. Оо, бу иэдээни. Оттон өлүгэ көстүбүтэ дуу? (Сэрэнэн ыйытар.)
Светлана. Суох, көстүбэтэҕэ. Лодку нашли, а тело нет. Манна Лена өрүскэ случилось, здесь недалеко. Река его забрала. Итинник сказали и все!
Өлөөнө. Оо, аата кырдьык даҕаны. Доо, аһыыгын үллэстэбин.
Светлана. Спасибо, но, как вы сказали, пути Господни неисповедимы. Давно это было… Ыраатта…
Өлөөнө. Оннук, киһиттэн ити чахчы тутулуга суох быһыылаах. Доо, эриҥ туох киһи этэй?
Светлана. В смысле кем работал?
Өлөөнө. Аа, туох киһи этэй?
Светлана. Да так, в органах работал. Давай теманы сменим дии…
Өлөөнө. Чахчы да оннук ээ, сөбүн аһыылаах кэмнэри син хайдах эрэ ааспыппыт.
Өлөөнөҕө төлөпүөнүгэр билбэт нүөмэриттэн эрийэллэр.
Өлөөнө. Хайа, бу эмиэ хайаларай? Алло… Ээх-ээх, истэбин….. Ханнык Мааса?.. Ээ, пирибиэт, доҕо-ор! Дьэ улахан дорообо!.. Доо, оҕолорум саҥа төлөпүөн бэлэхтээбиттэрэ. Эргэ нүөмэрдэрим барыта сотуллан хаалбыттар. Баллайан, эчи, улахана диибин диэн. Илиибэр нэһиилэ батаран тутабын. Эһиги хайдах олордугут? Кэпсээ..
Светлана чаһытын көрөр уонна хостон тахсар.
ҮҺҮС КӨСТҮҮ
Иккиэн палаталарыгар систиэмэ ыла сыталлар.
Өлөөнө. Доо, Сибиэтэ, уһуктаҕаскын дуо?
Светлана. Как видите.
Өлөөнө. Доо, ити Петр Ивановиһы бары хайгыыллар аҕай дии. Кини чахчы үчүгэй хирург дуо?
Светлана. Конечно.
Өлөөнө. Чэ, оннук эрэ буоллун. (Өрө тыынар.)
Чочумча саҥата суох сыталлар.
Светлана. Өссө да куттанаҕыт?
Өлөөнө. Доо, төрүт ааспат. Эпэрээссийэм чугаһаатаҕын аайы куттанарым өссө эбиллэн иһэргэ дылы. Хаһан барыта бүтэ охсон дьиэбэр барарым буолла?
Светлана. Правда, бояться не стоит. Наһаа куттанымаҥ. Все обойдется, вот увидите. ЭКС несложно оҥороллор. Эппитим дии, за полчаса делают. Наши медики, не побоюсь сказать, одни из лучших в нашей стране. Киһи киэн туттар!
Өлөөнө. Доо, бары эдэр баҕайылар дии. Ити сиэстэрэ кыргыттар, быраас уолаттар, киһи көрө-көрө астынар. Саха оҕолоро барахсаттар! Эчи, наскылара да ырааһын. Аны эйэҕэстэрэ, эдэрдэрэ, киһи эрэ ымсыырар! Мин биир эмэ оҕом быраас буолар ини дии саныыр этим да, баҕар, сиэннэрбиттэн ким эмэ бу эйгэҕэ кэлээрэй. Ол эрээри саарбаҕым салыбырыыр. Эбэлэрин утумнаабыт буоллахтарына, хайаһаахтыыллар. (Күлэн ылар.) Холумтаммыт оннук буоллаҕа. Быраастар барахсаттар! Чахчы даҕаны маҥан халааттаах аанньаллар.
Светлана. Вы правильно заметили. Молодец! Ол гынан баран эһиги своими же мыслями все отвергаете.
Өлөөнө. Ол аата хайдах?
Светлана. Только начали мечтать о выборе профессии врача своих внуков. Потом сразу же вспомнили про свой неудачный опыт и поставили крест своей мечте.
Өлөөнө. Ол аата туох кириэһин туруордум. Көннөрү эбэлэрин баппыт буоллахтарына, баҕар, кыайан киириэхтэрэ суоҕа эрэ диэтим буолбат дуо?
Светлана. Билэбин. Только если мечтаешь, то надо до конца диэн этэбин. Мечты должны быть чистыми и цельными. Оччоҕо эрэ туолаллар.
Өлөөнө. Ээ, аны оннуктаах эбит дуу? Бээ, оччоҕо киириэхтэрэ-киириэхтэрэ… Айтам хирург киэнэ ааттааҕа буолуо. (Өлөөнө үстэ силлиир уонна оронун туорайын булан үстэ тоҥсуйар. Светлана кыратык күлэр.) Ол гынан баран син биир куттанарым ааспат.
Чуумпураллар.
Светлана. Өлөөнө, вы читали книгу Пауло Коэльо «Алхимик»?
Өлөөнө. Ким кинигэтин диигин?
Светлана. Пауло Коэльо «Алхимик» диэн кинигэтин туһунан что-нибудь слышали?
Өлөөнө. Итинник киһини саҥа истэбин. Хайа омук ааптарай?
Светлана. Ладно, неважно. Просто в этой книге есть замечательное упоминание о качестве человеческого сердца. (Өлөөнө чуумпуран хаалбытын иһин кини диэки хайыһар.) Истэҕит дуо?
Өлөөнө. Истэ сытабын ээ оттон…
Светлана. Так вот. Пауло Коэльо суруйар, что сердцу свойственно бояться, это его врожденное качество. Абсолютно любое сердце боится. Но вот когда, мозг дает ему команду, то есть установку на смелость, подвиг или еще что, то у сердца срабатывает еще одно его качество. Качество это скрыто далеко у него. Саһан сытар түгэххэ. Только мозг его может задействовать, дать команду. Эта качество называется – отвага. Когда у сердца появляется отвага, то все человеку становится возможным. Он может все преодолеть, всех победить. Өйдүүгүт дуо?
Өлөөнө. Өйдүүбүн даҕаны, мин мэйиим эмиэ куттанар быһыылаах. Оннук хамаандалыыр кыаҕа суох курдук.
Светлана (күлэр). Ладно, просто поверьте, что все будет хорошо!
Өлөөнө. Доо, эн кинигэни төһө ааҕаҕын? Мин эдэр эрдэхпинэ син ааҕар этим. Билигин хаһыат эрэ ааҕабын.
Светлана. Оо, я обожаю читать. В последнее время в основном детективами увлеклась. Дьиэбэр улахан библиотекалаахпын.
Өлөөнө. Эчи, хаарыаны. Кыбартыыраҕа олороҕун дуо?
Светлана. Суох, чааһынай дьиэҕэ, а так квартира есть, но она пустует. Иногда хожу туда, чтобы просто проверить, все ли в порядке.
Өлөөнө. Оттон кыыһыҥ аах бэйэлэрэ туспа дьиэлээх буоллахтара дии?
Светлана. Они в Питере живут. Там работают, а дети учатся.
Өлөөнө. Төрүт даҕаны диэ! Оттон оччоҕо кыбартыыраҕын таах туруоҕунааҕар, дьоҥҥо куортамҥа биэриэххин. Билигин оннук гыналлар үһү дии.
Светлана. Только этого не хватало! Чужим людям свою квартиру, ни за что! Мало, что там могут что-то поломать, только от одной мысли, что моей мебелью будут пользоваться не по себе становится. Неизвестно еще, кто там поселится. Нет уж! Пускай стоит, никому не мешает.
Өлөөнө. Үчүгэй дьоҥҥо түбэстэҕинэ туох буолуой? Сэрэнэн, сууйан-сотон тутуннахтарына, табыллыбата буолуо дуо?
Светлана. Слышали мы про таких. Чужое всегда – не свое!
Өлөөнө. Оттон бэйэҕит үчүгэйи эрэ санаа диигит дии.
Светлана. Оо, господи, это же совсем другое.
Өлөөнө. Дуо?! Таах даҕаны, бэйэҥ оҕолорун эҥин кэллэхтэринэ олоруохтара буоллаҕа. Доо, оттон ол дьиэҥ төһө улаханый? Куорат таһыгар диигин дуу? Төһө ырааҕый?
Светлана. Ну так, двести с лишним квадратов плюс гараж на два машиноместа. Знаете, где Гериатрический центр?
Өлөөнө. Ээ, Марха диэки этэ дуо?
Светлана. Нет, наоборот, в другую сторону, по Покровскому тракту.
Өлөөнө. Ээ, ол балыыһа туһунан истэбин. Арааһа Илибиэһэ сыта сылдьыбыт балыыһатын кэпсиириҥ эбитэ дуу?
Светлана. Ладно, короче в том районе. (Илиитинэн сапсыйан көрдөрөр курдук туттар уонна күлэр.)
Өлөөнө. Гааһынан ититиллэр буоллаҕа дии?
Светлана. Не поняла…
Өлөөнө. Дьиэҕин этэбин. Кыһынын газовай отоплениеҕа холбонор буоллаҕа дии?
Светлана. Ну да. (Соһуйар.) Все дома же так отапливаются. Или вы думали, что в таком огромном доме я буду печку топить? Мас хайытарым только осталось да? (Күлэр.)
Өлөөнө. Эмиэ да оннук эбит ээ. Гаастаах буоллаҕына, абыраннаҕыҥ. Мин дьиэбин бу күһүн центральнай отоплениеҕа холбообуттара. Онон билигин киэҥ-холку сылдьабын. Ол да иһин бу манна кэллэҕим. Атын эбитэ буоллар, дьиэбин саараама быраҕан барбаппы-ы-н. Ол кэриэтэ ыт сиэтин, сылдьан көрөөхтүөм эбитэ буолуо.
Светлана. Вы не правы. Здоровье главнай буоллаҕа дии…
Өлөөнө. Тууй-сиэ! Арба кыыһым бырааһым нүөмэрин ыытаар диэтэ этэ дуу? Эмиэ умнан кэбиспиппин. Хата, эн миэхэ итини санатаар эрэ. Кыыһым бырааһы кытары кэпсэтээри гынар.
Чуумпураллар.
Өлөөнө. Доо, билигин бу суотабай төлөпүөн баар буолбута олус үчүгэй буолла дии? Киһи санаата даҕаны ханна баҕарар төлөпүөннүүр. Биһиги саҕана хантан… Түөлбэбитигэр төлөпүөннээх да ыал ахсааннаах этэ. Биһиэхэ баара, ол иһин ыалларбытын ыҥырартан, илдьиккэ сүүрэртэн соло буолбат этибит. Оччолорго буолуохтааҕын курдуга. Киһи киһиэхэ сыһыана быдан истиҥ, аһаҕас этэ. Билигин ыалыҥ хайдах олорорун билбэт үлүгэрэ. Тимир лииһинэн бүрүнэн, бэйэ-бэйэттэн тэйсэн хааллыбыт.
Светлана. В городе всегда так было. Раньше да люди и здесь были чуть ближе, но не так как в деревне. Каменные стены-то отдаляют.
Өлөөнө. Доо, оттон сурук тутар төһөлөөх үчүгэй этэй?
Светлана. Это да! Приятное было чувство, магическое!
Өлөөнө. Этимэ! Биир оройуоҥҥа олорон суруйсар этибит ээ. Аны, оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан, пионердар буолан бүтүн Сойууһу кытары суруйсар этибит. Оо, билигин оннук сурук туппут киһи баар ини… Бу бассаап диэннэрэ дьиҥнээх илиинэн суруллубукка ханан тэҥнэһиэй?! Сурук – тыыннаах тыл буоллаҕа…
Чуумпура түһэллэр.
Өлөөнө. Доо, бу сиэстэрэбит арааһа умунна дуу, хайдах?! Эмим бүтэрэ кэллэ. Аны салгын киирэн, иэдээни оҥороро буолуо.
Светлана. Не волнуйтесь, не забудут.
ТӨРДҮС КӨСТҮҮ
Палаата иһэ. Светлана оронугар олорор, илиитигэр төлөпүөннээх уонна иһигэр ахсаан хоһоон ааҕар.
Светлана. Одинокая лисичка
Побежала по тропинке,
Потеряла она дочку,
Чтоб найти для нее сорочку.
Ахсаанын түмүгүттэн соһуйар уонна чочумча соҕус кэтэмэҕэйдээн баран ханна эрэ эрийэр. Онтон төлөпүөнэ ыҥыра илигинэ кыл тиэтэлинэн араара охсор.
Светлана. Что за бред!
Төлөпүөнүн оронун атаҕар элитэр, киэр хаһыйар, бу кэмҥэ Өлөөнө киирэн кэлэр. Салапаан суумканы тута сылдьар.
Өлөөнө. Доо, кэл тур ыл, чэйдиэххэ. (Салапаан суумкатын иһиттэн араас аһы хотоон, ороннорун атаҕын диэки турар остуолга уурталыыр.)
Светлана. Спасибо, я не голодна. (Дьэбин уоһуйбут көрүҥнээх.)
Өлөөнө. Ээ чэ, кэмчиэрийимэ! Тур ыл, киһилии аста аһыахха. Мэ, ыл саатар бу дьэдьэн барыанньатына амсай. (Кырыыҥкатын аһан утары уунар.)
Светлана. Оо, господи… (Кэлэйбиттии.) Ладно, так и быть. (Туруга тупса, уларыйа охсор.) Подождите, у меня тут есть печенья.
Остуолларыгар утарыта олороллор.
Светлана (барыанньаны амсайар). М-м-м, божественный вкус!
Өлөөнө. Конечно! Бэйэм үргээбит дьэдьэним.
Светлана. Аж летом запахло…
Өлөөнө. Сир астааччыгын дуо, Сибиэтэ?
Светлана. Раньше ходили, с мужем… Здесь вот по окрестностям грибы собирали и ягоды. Хорошее было время…
Өлөөнө. Оннук бөҕө буоллаҕа. Сахалар дэлэҕэ «сайыҥҥы биир күн дьылы аһатар» диэн этиэхтэрэ дуо?! Биһиги бары – оҕолор, сиэннэр буолан анаан-минээн сир астааччыбыт. Оҕолор сырыы аайы ким элбэҕи үргүүрүгэр күрэхтэһии бөҕө буолаллар. Наһаа көхтөөх буолар… Толбоннооххо, оттуур сирбитигэр, уолум аах улахан үүтээн туппуттара, онно хоно сытан дэлби отонноон, тэллэйдээн киирээччибит. Кэлин арҕаа тыатын уот сиэн, моонньоҕон сатала суох үүнэр буолан турар. Аны өтөхтөрүгэр хаптаҕас эмиэ балай эмэ үүнэр. Чучунааҕы киһи этэ да барбат. Ол оннугар дьэдьэн төрүт үүммэт. Хата бөһүөлэкпит таһыгар үүнэр буолан, ким иллэҥ, күн аайы тахсан күн аҥаара курдук үргээн киирээччибит. Сир аһа баҕас биһиги дойдубутугар үүммүт бэйэтэ.
Светлана. Это же прекрасно – витамины, свежий воздух. А я вот помню, как мы собирали виноград в Англии.
Өлөөнө. Эчи, ырааппытын. Киһи дьиэтин таһын кэпсии олордоҕуна…
Күлсэллэр.
Светлана. Да, там есть город такой Доркинг. Это графство Суррей, сплошной частный виноградник. Онно туристары специально илдьэллэр, виноград хомуйтараарылар. Һуу, ол плантациялара букатын хас да километр расстянись гыммыттар. Нас как-то повезли в роскошное поместье. У них там, как подобает англичанам, все утонченно и изящно. Барыта со вкусом. Заборы, калитки так тонко и со вкусом сделаны, что кажутся не настоящими, а игрушечными. Там такие виды, не налюбуешься… Короче из этих самых собранных виноградов там на месте сразу делают вина. Все этэ суаре длится неделю. Целую неделю. Представляете? По окончании этого мероприятия каждому участнику дарят бутылку вина. Бывает, иногда старого.
Өлөөнө. Аата, арыгы ылыам этэ диэн, сир астаабатах киһи.
Светлана. Да дело же не в этом. Просто поймите, есть понятия – история, традиция, память. Вообще англичаннар олоххо көрүүлэрин киһи сөҕөр. Они более, как это сказать, олохтон дьоллоноллор диэн буолара дуу? Короче они довольны своей жизнью и всячески стараются это проявить.
Өлөөнө. Ырааҕын баҕаһын, Ааҥгылыйа буолан. Сорох киһи санаата да тиийбэт сирэ.
Светлана. А вы были за границей?
Өлөөнө. Хантыан! Хотоммуттан ханна даҕаны тэйэ иликпин. Ырааппытым диэн Ньурбаҕа кийиит дьонугар бара сылдьыбытым. Ону да миэнэ буолан, аара массыынабыт алдьанан, эмиэ мин тимир эмэһэм ахтыллыбыттааҕа. Күнү быһа оҥостубуттара, хата халлаан сылаас этэ…
Светлана. Подождите, то есть Саха сириттэн никуда не выезжали?
Өлөөнө. Оо дьэ, онно киһи туох соһуйара баарый?
Светлана. А как же оздоровительные путевки, курорты? Раньше же были такие…
Өлөөнө. Доо, төрүт тугунан да туһамматаҕым, ханна да барбатаҕым. Эгэ, эһиги Ааҥгылыйаҕытын түүлбэр да баттаппат этим.
Светлана. Ну надо же! (Соһуйар.) Не поверите, я тоже человека как вы, кажись, впервые встречаю.
Өлөөнө. Түҥкэтэх баҕайы киһи эбиппин дуо?
Светлана. Ну, я бы так не сказала, просто у каждого свои ценности. Наверное… (Улаханнык соһуйар.)
Өлөөнө. Онтон эн Ааҥгылыйаттан атын ханна-ханна сылдьыбыккыный?
Светлана. Ну, много где. Все так не припомню.
Өлөөнө. Тыый, оччо элбэх сиргэ сылдьыбытыҥ дуо?
Светлана. Сказать честно?
Өлөөнө. Дьэ эрэ…
Светлана. Не считая стран СССР, более пятидесяти.
Өлөөнө (аһыгар хара сыһар). Хас-хас?
Светлана. Да, так и есть…
Өлөөнө. Ну ничего себе! Аата харчыҥ да бэрт дии. Барытын кэрийиэх диэтэххэ, син балай эмэ үп наада буолуо ээ?
Светлана. Просто коплю пенсию именно для путешествия. Раньше когда работала, ездила во время отпуска. Оҕонньорум өлбүтүн кэннэ, только это дает возможность жить и любить жизнь. (Санаарҕаан ылар.)
Өлөөнө. Оттон кыыстааххын, сиэннэрдээххин дии. Ол буоллаҕа дии дьолуҥ.
Светлана. Да, так оно так. Но как вам объяснить… Вообще, путешествовать очень даже полезно. Олус туһалаах. Тем более в нашем с вами возрасте. Атын дойдулары кэрийэр, атын омук культуратын для себя раскрывать это очень интересно. Человек не стареет душой. И это в какой-то степени отражается, опять повторюсь и на физическое наше состояние.
Өлөөнө. Ээ, кырдьыбат сэкириэтиҥ ол эбит дии оччотугар.
Светлана. Да, наверное так и есть. Плюс питание, упражнения и разные омолаживающие средства.
Өлөөнө. Хата миэхэ сүбэлээр эрэ, хайдах бу тириим мырчыстыбытын суох гынабын. (Күлэр.)
Светлана. Буду только рада. Кстати, вы всегда такая да?
Өлөөнө. Ол аата какая?
Светлана. Ну простая, общительная. Извините, если мой вопрос вас обидел…
Өлөөнө. Таҥара хайдах айбытынан. Биэстээх харчы курдук. Это плохо да?
Светлана. Почему же, с вами легко и просто удобно, оказывается.
Өлөөнө. Оттон мин эһигини сороҕор тугу этэргитин өйдөөбөппүн.
Светлана. Это взаимное состояние. (Кыратык күлэр.) А варенье действительно бесподобное!
Өлөөнө. Сиэ-сиэ, Сибиэтэ, өссө аҕалтарыахпыт…
Кыратык чуумпуран ылаллар.
Светлана. Интересно, кого к нам в палату заселят?
Өлөөнө. Ээ, тоҕо эрэ ким да кэлбэт дии. Эмиэ да эпэрээссийэлэрэ уочараттаах, былдьаһыктаах аатырар да…
Өлөөнө төлөпүөнэ тыаһыыр. Эппиэттээри араастаан сордонор да, табыллыбат.
Өлөөнө. Ии, сиэним эрийэр. Сатаналар саҥа төлөпүөн ылбыттара, төрүт сатаабаппын. Бу кэриэтэ эргэм эбитэ буоллар.
Светлана. Так это же видеозвонок, смотрите, вам надо ту стрелку вверх потянуть. Суох үөһэ потяните.
Өлөөнө. Үөһэ да? Оттон туора тарыйар этим дии? (Ол тухары холбоон сордоно олорор.)
Светлана. Подождите, надо вот так. (Холбоон биэрэр.)
Өлөөнө. Алло, алло?
Светлана. Нет, в экран смотрите, вот так (Кулгааҕар таҕайбытын көрөн, быһааран, көрдөрөн биэрэр.)
Өлөөнө. Хайыа-а, ии оҕом, бу мэттэйэн олорор дии… Чукучуом! Ообун аҕыннахпын!
БЭҺИС КӨСТҮҮ
Палаата иһэ. Түннүк таһынааҕы ороҥҥо Светлана Өлөөнөҕө төлөпүөнүгэр баар хаартыскалары көрдөрө олорор.
Светлана. А вот это мы спускались в жерло потухшего вулкана на острове Хайнань. (Өлөөнө тугу эрэ ыйытаары гыммытын сэрэйэр.) Да, бу эмиэ Китайга сылдьабыт. Это их национальный парк.
Өлөөнө. Абытайбыын, уһун да кирилиэс эбит. Хас-хас тыһыынчанан үктэллээх кирилиэс эбитэ буолла. Һуу, букатын үөһэ бара турда дии. Маны барытын сатыы барбыккыт дуо?
Светлана. Да, конечно. Там все оборудована для пешей прогулки. Смотрите, вот видите эти ниши?
Өлөөнө. Холлороону көрөбүн.
Светлана. Холлороон (күлэр), это типа норы да?
Өлөөнө. Хороон – это нора, а холлороон – это недохороон диэххэ сөп. Бу курдук. (Хаартысканы көрдөрөр.)
Светлана. Холлороон, как-то смешно и вульгарно звучит. Короче, здесь можно присесть, отдохнуть… Ну вот это собственно и сама растительность этого парка. Наһаа красивай көстүүлээх. А вот это…
Өлөөнө. Тохтоо-тохтоо, кэннилэт эрэ. Бу-бу, бу туох мастарай?
Светлана. Аа, это – бонсай. Такое карликовое дерево. Кстати, Японияҕа ее можно везде встретить. Там даже проводятся специальные выставки в честь нее.
Өлөөнө. Наһаа да үчүгэй, сиэдэрэй быһыылаах, хойуу лабаалаах лаппычах мас эбит. Биһиэхэ аҕалар киһи, үүнүө эбитэ эрэ, суох эрэ?
Светлана. Наверно үүнүө эбитэ буолуо, а почему нет? Если не ошибаюсь, ее выращивают даже в специальных таких круглых подносах. Там есть такие маленькие, что можно и дома зимой выращивать. Хотя надо в интернете посмотреть.
Өлөөнө. Дьэ хата, сатыыр киһи көрөн кулу эрэ.
Светлана. Хорошо, давай только потом. Смотрю, вам цветы и деревья нравятся да?
Өлөөнө. Сөбүлиин-сөбүлээн. Ити адьас кыдьыгым. Наһаа дуоһуйабын. Бу билигин таҕыстым даҕаны рассадаларбын, сиэмэлэрбин бэлэмнээбитинэн барыаҕым. Хата эн сайынын миэхэ тахса сылдьаар ээ. Оҕуруоппун көрөөр. Тута онно сылы туоруур аскын тууһаан киириэххин сөп. Саадпын көрдөргүн, баҕар, сөҕүөҥ этэ. Кыра дьиэм ойоҕоһун эрим күрүөлээн биэрбитэ. Онно сибэкки арааһа, мас, талах бииһин ууһа. Уолаттар беседка туппуттара. Онно талах күлүгэр олорон хойуу үүттээх чэй иһиллиэ этэ буоллаҕа.
Светлана. Спасибо, конечно, за приглашение, но посмотрим, как все сложится.
Өлөөнө. Чэ оттон хаһан бэйэҕэр табыгастааҕынан.
Светлана. Хочу показать одну фотографию, но кажется, я их на компьютер перекинула.
Өлөөнө. Хайыа, бу хайа оҕонуй? Сиэҥҥит дуо?
Светлана. Нет, это дочка в детстве. Старое видео, очень плохое качество. Оцифровкалаабыттара даҕаны, не совсем получилось.
Өлөөнө. Көрдөр эрэ ким курдук дьүһүннээҕий?
Светлана. Извините, это очень личное видео. Может, потом… А нет, не перекинула, вот смотрите… Нравится?
Өлөөнө. Бу туохпутуй? Тугу эрэ кырааскалаабыттар дуу?
Светлана. Это цветы. Цветочные поля.
Өлөөнө. Ама, дуо? Бу барыта сибэкки дуо?
Светлана. Да-а! Правда, классно?!
Өлөөнө. Аата кэрэтин ньии!!! Ханна бу маннык үүнэрий? Туох сибэккилэрий?
Светлана. Это в Голландии. Здесь тюльпаны, нарциссы и кажется, как их там, а вспомнила – гиацинты.
Өлөөнө. Тюльпаммыт маннык хойуутук үүнэр эбит дуу? Оҕолорум сэттэ уоммун туолбуппар бэлэхтээбиттэрэ. Саһархай, наһаа кыраһыабай сибэкки этэ. Аата, эчи хаарыаны, маны барытын илэ көрбүт киһи баар ини-и-ии…
Светлана. Конечно! Вообще вам надо выйти на мир, посмотреть разные страны, культуры. В Сочи даҕаны для начала барыаххытын сөп. Там тоже море классное.
Өлөөнө. Оо, сэгэриэм, Сочитааҕар буолуох бэйэм оройуонум сорох түгэх нэһилиэктэрин көрбөккө, үйэбин моҥуур буоллум.
Светлана. Но так же нельзя. То есть я в том смысле, что жизнь дается лишь раз и надо ее прожить, чтобы потом было, что вспоминать. Сири-дойдуну кэрийиэххэ наада. Каждое путешествие дает человеку своего рода надежду и прекрасные, ни с чем не сравнимые чувства. Вера в светлое будущее, а еще, это очень разные и интересные люди. Я вот помню свою поездку в Африку. Вот говорят же да, что «Родина человечества – это Африка»?! Но когда туда приезжаешь, особенно в отдаленные деревни, то там все иначе. Бу цивилизация, сайдыылаах аныгы олох там сроду не бывало. Люди в этих местах очень искренние, добрые и гордые. Они абсолютно счастливы без интернета, ресторанов, всяких бутиков, пенсий и т.д. Все, что им нужно, им предоставляет природа. Это как гармония. Нам, цивилизованным людям, вначале это было в диковинку и интересно, но потом становится все труднее и труднее к этому привыкнуть. Ты будто начинаешь отдаляться от себя. Там бесконечный жизненный круговорот, который повторяется изо дня в день… Онно была женщина, кажется из Канады, уп-уһун, хоп-хойуу баттахтаах и с большим шрамом на левой щеке. Вот она прожила там уже больше года. Она рассказывала, что со временем к этому привыкаешь. И я ей верю.
Өлөөнө. Айуу, биһиги курдук дьон онно, кыһына суох сиргэ, ама, тыыммыт хаайтарбат үһү дуо?
Светлана. Думаю, человек адаптировался бы в любых условиях. Но действительно без зимы, весны и осени не интересно было бы да?
Өлөөнө. Оннук бөҕө буоллаҕа дии. Биһиги дойдубут барахсан дьылын кэмнэрэ чаҕылхайдара. Араас дьааттаах үөнэ-көйүүрэ суоҕа, ырай кэриэтэ буоллаҕа.
Светлана. Без землетрясений там, цунами всяких да?
Өлөөнө. Дьэ-дьэ. Доо, онтон ол аан дойдуну кэрийэ барарга төһө элбэх үп наада буоларый?
Светлана. Давайте так, если не секрет, сколько у вас пенсия? (Сэргэхсийэ түһэр.)
Өлөөнө. Ээ, туох кистэлэ кэлиэй. Бээрэ, ЕДВ-лыын эҥин холбоон сүүрбэ сэттэ курдук буолар.
Светлана. Оо, негусто… Извините, а ваши дети могут помочь финансово?
Өлөөнө. Ээ, хантан. Бэйэлэрэ тиийбэт тирии, таппат тараһа буолаахтаатахтара. Кыра кыыһым аах былырыын кирэдьииккэ киирэн массыына ылбыттара. Ол аҥаарын бэйэм тылланан туран төлөһө олоробун. Ылбыт массыыналара да дьаабы баҕайы, лаппычах, өрөҕөтүнэн сири тарыйа сылдьар сэп баар. Сир астатыах буолаахтаабыттара да, бөһүөлэк иһиттэн ханна да сатаан тахсыбат аатырар. Намыһаҕа сүрдээх.
Светлана. Пускай сами кредит оплачивают. Почему вы должны им помогать?
Өлөөнө. Ээ, хайдах эрэ оҕолорбор көмөлөспөтөхпүнэ, санаам буолбат. Хаһан эрэ үчүгэйдик үлэлээн-хамсаан бардахтарына, даарым.
Светлана. Ладно, а другие варианты какие-нибудь есть?
Өлөөнө. Ол аата?
Светлана. Можете, еще как-нибудь хотя бы сумму удвоить? Пенсияны этэбин.
Өлөөнө. Арааһа, суох буолуо ээ. Сүөһүбүн эспитим… Чэ бээ, ити хааллын. Голландията да суох олорбутум, олоруоҕум. (Күлэр.)
Светлана. Ну не отчаивайтесь так. Просто надо грамотно все рассчитать. Какую-то определенную часть пенсии каждый раз откладывать и через год можно уже ехать. Хотя, можно в Байкал съездить. Это же рядом. Страна предков наших. Байкал айылҕата эмиэ наһаа красивай. Элбэх харчы наадата суох.
Өлөөнө ситэ саҥардыбат.
Өлөөнө. Чэ-чэ, Байкала да суох эмиэ олорбутум. Оттон бу ханна? (Хаартысканы ыйар.)
Светлана. А это знаменитый мост Золотые Ворота в Сан-Франциско. Грандиознай сооружение!
Өлөөнө. Салгыҥҥа ыйанан турар курдук.
Светлана. Так и есть. Поэтому называется, висячий мост. Видите вот эти канаты, они и держат мост. Еще это место знаменито случаями самоубийства.
Өлөөнө. Ол аата хайдах?
Светлана. Люди туда приходят, чтобы расстаться с жизнью.
Өлөөнө. Тоҕо оннук гыналларый?
Светлана. Ну, разные факторы, наверное, этому способствуют. Например, кто-то разочаровался в любви, кто-то по иным причинам. Они туда приходят и просто прыгают вниз.
Өлөөнө. Оттон аллара уу дии.
Светлана. А знаете какая там высота?
Өлөөнө. Оо дьэ, барахсаттар, быстах санааттан…
Светлана. Там даже висит специальная табличка. На ней написано «Надежда есть», по-моему. «Позвони» и номер телефона, что-то вроде этого. Я и забыла. Но это их не останавливает. Эти люди туда пришли с одной целью. Безвыходнай положениеҕа киирэн хаалбыттара буолуо. (Санаарҕаабыттыы.) Пять секунд свободного полета и все… По легенде, оттого, что там погибает очень много людей, Бог, сжалившись, внизу подставляет свою ладонь и таким образом забирает их души к себе…
Өлөөнө. Кэбиис, баар-суох олохпуттан бэйэм санаабынан арахсыбатах киһи. Аата, аньыытын баҕаһын. (Кириэс охсунар.)
Светлана. А вы, я смотрю, верующая да?
Өлөөнө. Оо дьэ, оттон барытын буккуйан баран сылдьар эмээхсиммин. Аал уот, сир-дойду иччилэрин мэлдьи аһата, ботугуруу сылдьар бэйэм сороҕор үөрэх быһыытынан итинник кириэс охсунан кэбиһэбин. Санаабар, хайата баҕарар көмөлөһөр курдук. Оттон эн? Тугу итэҕэйэҕин?
Светлана. Эмиэ Таҥараны кажется. Хотя тоже предпочитаю, чтобы духи были рядом, а не где-то там на небе.
Өлөөнө. Оннук ээ, бэйэбит итэҕэлбитин билбэппит дьэ кыбыстыылаах. Хомуньуустар сабыдыаллара буоллаҕа. Сэбиэскэй үөрэх!
Өлөөнө эмиэ төлөпүөнэ тырылыыр.
Өлөөнө. Хайыа, Өрүүнэ эрийэр. Доо, ити хаартыскалары кэлин көрүөхпүт. Дьүөгэм эрийэн эрэр. Алло, алло…
АЛТЫС КӨСТҮҮ
Палаата иһэ. Өлөөнө соҕотох, төлөпүөнүнэн кэпсэтэ олорор.
Өлөөнө. Былааһы ылбыттар дии. Ити саҥа учуутал кыыс, кырдьык, наһаа да маладьыас. Барахсан, кийииттии хаалара буоллар. Биир эмэ уол чугаһыа эбит… Аа, оннук бөҕө буоллаҕа… Этимэ, итиччэ бэйэлээх уол соҕотох сылдьара кыһыылаах. Аны үлэһитэ… Доо, били бииргэ сытар дьукааҕым олус дьикти киһи буолан биэрэн иһэр… Ээ, кинини этэбин. Доо, аны бүтүн аан дойдуну барытын кэрийбит эбит. Эчи, хаартыската эгэлгэтэ. Сайдыылаах киһи диэх курдук… Оо дьэ, мин ханна да сылдьыбатахпын истэн, бэккиһиир да бэккиһиир… Сылдьыбатах дойдута диэн, арааһа, суох быһыылаах… Оннук, эн биһикки баҕас түҥ хааһахтар буоллахпыт. (Күлэр.) Оннук ээ, дьиэбит-уоппут… Арба били биир кыыстаах диэн кэпсээбитим дии… Аа, ол кыыһа соҕуруу олорор үһү. Ол иһин төрүт кэлэ сылдьыбат эбит… Дьэ ону билбэтим. Кэбис, онто суох бэйэҥ билэҕин дьүөгэҕин, саҥаран, ыйытан кэбиспиппин өйдөөбөккө хаалабын. Сороҕор ону-маны ыйыттахпына, сөбүлээбэт быһыылаах да, сирэйбэр эппэт. Адьас культура быһа сиэбит киһитэ. Дорообото-дыраастыйа… Наһаа билиилээх, адьас барыны-бары билэр. Кини соругар мин түбэстим быһыылаах (күлэр)... Манна куоракка үс хостоох кыбартыыралаах, ону таһынан куорат таһыгар даачалаахпын диир… Кэпсээнэ киирдэҕинэ, син кэпсээннээх киһи быһыылаах… Ким билэр, арааһа, оннук буолуо. Билигин сэнэх көрүҥнээҕин иһин, син биир киһи буолаахтаатаҕа, кырдьан, кыаммат буолуо турдаҕа… Ханна барыай, кыыһыгар эрэ бараахтыыр буоллаҕа… Оннук ээ, мин сиэннэрбин бу аҕыйах күн көрбөтөхпөр ахтан букатын аҥаарым эрэ хаалла… Арба, сарсын сарсыарда кини эпэрээссийэтин оҥороллор үһү. Бүгүн бырааспыт киирэн кэпсэтэн таҕыста. Светлана бэйэтэ бастакынан киирдэрбин диир… Миигин, арааһа, эмиэ өйүүн киллэрэллэрэ буолуо… Хата куттанарым төрүт ааһан хаалла. Наһаа үчүгэй, итинник киһилиин биир палаатаҕа түбэспитим мин дьолум диибин… Оннук ээ… Таҥара барытын көрөр быһыылаах… Хайыа оттон бэйэтэ быраас буоллаҕа – маҥан халааттаах аанньал! Суох, үһүс киһи тоҕо эрэ киирэ илик. Баҕар, били Маарыйаны төттөрү көһөрөөрү гыналлара дуу?.. Кини миигин өссө куһаҕаны ыраланаҕын диэн сэмэлиир… Ээ, оттон сороҕор эмиэ адьынаппынан төттөрү туойан кэбиһэбин, ону этэбин… (Күлэр.) Киһи мэлдьи үчүгэйи эрэ саныахтаах үһү… Оруобуна оннук диир. Сиэним эмиэ этэр этэ да, саҥа итэҕэйэн эрэр курдукпун… Интернеккэ тугу суруйалларын билбэтим эрээри, кини онтон ылан эппэтэ буолуо. Бэйэтэ оннук саныыр быһыылаах… Сирэйигэр-хараҕар көстөр ээ, быһыыта-таһаата даҕаны эчи… Чэ бээ, итинник. Эйиэхэ син биир сатаан өйдөтөр саарбах. Хата билигин хаартыска ыытыаҕым, сатаатахпына. Онно көрөөр эрэ, Дьобуруопаҕа сибэккини хайдах үүннэрэллэрин… Бүтүн бааһынаны киһи хараҕа туолар гына тобуус-толору үүннэрэллэр эбит… Чэ сөп, бүттүбүт… Бакаа.
СЭТТИС КӨСТҮҮ
Хос иһэ. Өлөөнө Светланаҕа төлөпүөнүгэр баар хаартыскалары көрдөрөр.
Өлөөнө. Бу хас Саҥа дьыл ахсын түөлбэлэринэн күрэхтэһэбит: хаар оҥоһуктары оҥоробут. Биһиги оҥоһуктарбыт бу тураллар. Бу быйылгы.
Светлана. Ух ты! А в темноте все это светится да?
Өлөөнө. Уу, уот-күөс бөҕө. Бээ, манна ханна эрэ баар буолуохтаах. Ээ бу, «Сардаана» түөлбэлэр оҥоһуктара. Наһаа үчүгэйдик күөлгэ оҥорбуттар этэ. Бэйэтэ кыра дьоҕус куорат курдук буолбута. Бу кэллэ, бу.
Светлана. Ух ты! Как красиво! А кто все это делает и ради чего?
Өлөөнө. Ради чего диэн, көннөрү, мээнэ. Наһаа үчүгэй итинник бары күргүөмүнэн түмсэр. Эдэрдэр эскииһин оҥороллор, хаар таһан тоҥороллор. Ол кэннэ быһыытын-таһаатын оҥорон баран ыйан-кэрдэн биэрдилэр да, киэргэтиитэ, ойуулааһына биһиэнэ. Барахсаттар, билигин ууллан бүттэхтэрэ буолуо… Бу уолум сылгытын баазата. Бэрт үчүгэй, хахха сири булбутун аҕата кытары биһирээбитэ. Бу манан халдьаайы үрдүгэр булчут Өндөрөй үүтээнэ турбута. Бу күөлэ былыр олус минньигэс соболоох этэ. Урут оттуу сылдьан хайаан даҕаны Өндөрөйгө тиийэн балык сиир буоларбыт. Адьас чороҥ соҕотох оҕонньор. Биир да уруута суох этэ. Бэйэтэ төрдө Алдан эҥээртэн дииллэрэ. Токкоолостоххо тугу да кэпсээбэтэ, көннөрү мичээрдээн эрэ кэбиһэрэ. Барахсан, олус үтүө сүрэхтээх, эйэҕэс баҕайы киһи этэ. Кэлин манна куоракка кырдьаҕастар дьиэлэригэр олохтообуттара. Хойукка диэри соҕотоҕун олорорун дьон көрөр сурахтаахтара. Аата барахсан, орто дойдуга кэлэн баран, төрдүн-ууһун тэниппэккэ бараахтаатаҕа.
Светлана. Пожалуйста, сменим тему.
Өлөөнө. Эмиэ да оннук ээ… Ээ дьэ, бу кэлли-и, бу кэллэ! Бу кыра дьиэм. Сайынын манна олоробун, оттон кыһынын улахан дьиэбэр тахсабын. Бу турар… (Хаартыскаҕа улахан дьиэтин көрдөрөр.) Киинтэн ититиллэр гына холбооннор, хата абыранным. Ол гынан баран соҕотох киһиэхэ олус киэҥ… Саадым дьэ бу баар, көр. Бу манан киирэҕин, бу беседкам. Акацияларым, рябиналарым, бузиналарым. Манан бу курдук киирэҕин…
Светлана. Надо же, прям дендрарий какой-то.
Өлөөнө. Көрөөр манна баар красота. Бу кэллилэр сибэккилэрим!
Светлана. Красотище! А это какой месяц?
Өлөөнө. Бу от ыйын бүтүүтэ. Конец июля. Красота дуу?
Светлана. Не то слово!
Өлөөнө. Бу манан өссө күрүөбүн кэҥэтиэхпин баҕарабын… Көр, кыра көмөлөһөөччүм турар. (Хаартыскаҕа сиэнин көрдөрөр.) Чукучуо-ом! Ообун аҕыннахпын!
Светлана. Какая смешная. Еще с малюсенькой лейкой. (Манньыйар.) Аж ущипнула бы… Наһаа кыһыылаах дии кини…
Өлөөнө. Наһаа кыһыылаах дии?
Светлана. Да не говори. Важная какая. Ой, а это что за растение?
Өлөөнө. Аа, бу диэ, бу астильба диэн сибэкки.
Светлана. Можно да приблизить? Вот-вот. Это все она да?
Өлөөнө. Соннук, араас өҥнөөх буолар. Көр, өссө маннык уһуон сөп.
Светлана. Какие красивые… Еще раз, как называется?
Өлөөнө. Ас-тиль-ба. Мин бэйэм «астыйба» диибин. Бу сибэкки үчүгэйэ диэн, төрүт талымаһа суох.
Светлана. Талымас это не привередливая?
Өлөөнө. Төрүт. Ханна да ыс, үүммүтүнэн барар. Күлүк буоллун, үөдэн буоллун.
Светлана. Аа, да…
Өлөөнө. Светлана, оттон эн даачаҕар сибэкки, оҕуруот аһа олордубаккын дуо?
Светлана. Раньше сажала. В основном когда мама была жива, она занималась. Эти теплицы, грядки так и стоят все высохшие.
Өлөөнө. Аата хаарыаны. Оттон хара буор эҥин куттаран, көбүтэн, сөргүтэн дьарыктаныаҥ этэ буоллаҕа дии. Сиэннэр эҥин наһаа сөбүлүүллэр ээ. Ити беседкаҕа бэрт баҕайытык кэпсэтэ олорор буолааччылар. Хаартыскаҕа уһуллан аҕай биэрэллэр. Көр, оруобуна бу кэллилэр.
Светлана. Какая милая фотография. Все-все твои да?
Өлөөнө. Дьэ бу бааллар бары. Бу турар уолтан ураты. Таһынааҕы ыалбыт сиэннэрэ. Син биир бэйэбит оҕобут курдук. Күнү-күннүктээн биһиэхэ өрүүр. Эргэ төлөпүөммэр хаартыска бөҕө баара хааллаҕа. Бу кэлиэм иннинэ кыыһым бассааптаан, хата.
Светлана. Хорошо, наверное, им в деревне! А в моей даче хорошо хоть сосны растут. Воздух приятный.
Өлөөнө. Бэс доруобуйаҕа туһалаах бөҕө буоллаҕа дии. Ол эрээри мин бэс маһы соччо ахсарбаппын. Сүгүн күлүктээбэт. Лабаата үөһэ баҕайы үүнэр. Ол оннугар сирэ-уота ыраас буолар.
Светлана. Ладно, спасибо Өлөөнө. Мин кыратык полежу, отдохну немножко.
Светлана оронугар тиэрэ хайыһан сытар. Чочумча буолан баран:
Өлөөнө. Сарсыҥҥы эпэрээссийэҕиттэн долгуйаҕын дуу?
Светлана. Если честно, то да. Нее-т, все будет в порядке, просто какое-то странное ощущение.
Өлөөнө. Доо, барыта этэҥҥэ буолуоҕа. Санаарҕаама. Сүрэх хорсун буолуохтаах.
Светлана (күлэр). Молодец! Запомнила.
Өлөөнө. Дьэ сарсын иккиэн эпэрээссийэлэнэбит. Эн бастакы киирэҕин, миигин бүтэһик суруйбуттар.
Светлана. Да, я сама не поняла. Вроде тебя должны были послезавтра оперировать. И все поменялось в последний момент.
Өлөөнө. Чэ, баҕар, үчүгэйгэ буолуо.
Светлана. Да, будем надеяться…
Саҥата суох сыталлар.
Светлана. Өлөөнө, мин эйиэхэ стихи ааҕан иһитиннэрэбин дуо?
Өлөөнө. Ноо! Ааҕымынаҕын, ону тоҕо эмиэ ыйыттаххыный. Мин эдэр сылдьан Есенин хоһооннорун сөбүлүүр этим. Кумирым этэ диэххэ.
Светлана (оронугар олорор, төлөпүөнүн хасыһан барар). Маны я сама написала, будучи во Франции. Год назад. (Төлөпүөнүн хасыһар.) Пожалуйста, эн күлүмэ дии. У меня ни стиля, ни таланта. Просто то, что приходит в голову, в определенные моменты эҥин.
Өлөөнө. Чэ-чэ, буоллун. Мин даҕаны улаханнык быһаарсыбат киһибин. (Истээри олорор.)
Светлана. Ладно (өрө тыынар), начинаю.
Самый мерзкий свой поступок
Мы совершаем в темноте.
Иногда от радости или лести,
Или от гнилой коварной мести…
Увы, не вернуть мне то, что утрачено,
Жить с этой мыслью до конца.
Орать во весь голос хочется,
Или расствориться же в темноте.
Но даже крик никому не нужный,
Не имеет значения в той пустоте…
Убегаю от дурных мыслей я,
От одиночества и суеты.
Обидно, отсутствие смелости,
Чтоб вернуть уюта и простоты…
Ненавижу скукоту и одиночество,
Пытаюсь быть сильной и не простой.
Но боже, как же иногда хочется
Просто быть любимой и смешной.
Но убежать от тех событий
Удается только на время мне.
А сердце все молчит и молится,
Будто чувствует последний свой стук…
Дай Бог набраться мне смелости
И переступить ту далекую черту.
Только держит на этой части света
Мысль, что здесь живет частица его.
Хоть бы подойти и извиниться,
Упасть на колени, не прятать глаза.
Но дура-гордость опять не позволит
Опуститься и ошибиться вновь.
Так и теряют люди, наверное,
Жизнь и единственную любовь.
Не хочется встретить старость
Одинокой и не нужной никому.
А просто мечтаю, чтобы оказалось,
Ведь сердцем была предана только ему.
Чуумпуран, саҥата суох сыталлар…
Өлөөнө. Наһаа үчүгэй хоһоон быһыылаах эрээри, олус хомолтолоох курдук санаатым.
Светлана. Просто стихи. Ты первая, кому я это прочитала и вообще, с кем я впервые так легко и свободно кэпсэтэбин…
Чуумпураллар.
Өлөөнө. Доо, мин эбитим буоллар, ити хоһооҥҥор «смелость берет города» диэни ханан эрэ кыбытан биэриэм этэ… Эн наһаа санаарҕаама, Сибиэтэ. Барыта үчүгэй, этэҥҥэ буолуоҕа…
Светлана. Ведь он тогда на рыбалку поехал злой и пьяный. Я не могла его остановить.
Өлөөнө. Кими, хайаларын этэҕин?
Светлана. Өлөөнө (тиэрэ хайыһа сытан эргийэр, оронун баһыттан сэлиэччигин ылар), хочу подарить тебе этот жилет. Подаришь дочке или внучке. Мне кажется, им как раз буолуоҕа. (Өлөөнөҕө уунар.)
Өлөөнө. Ээ, оттон бэйэҥ сиэҥҥэр… Кэбис, ылбаппын.
Светлана. Бери! Пожалуйста, возьми, эйиэхэ бэлэхтиэхпин баҕарабын!
Өлөөнөҕө төлөпүөннүүллэр, ону арааран кэбиһэр.
Светлана. Не ответишь?
Өлөөнө. Кыыһым эрийэр. Кэлин кэпсэтиэҕим…
Светлана. У меня идея. Давай сфотографируемся на память. Селфилиэххэ.
Өлөөнө. Ээ дьэ, хата, кырдьык. Сатыыр киһи эн уһул.
Светлана. Не вставай, я подойду.
Өлөөнө сэлиэччигин туппутунан иккиэн ороҥҥо олорон хаартыскаҕа түһэллэр.
АХСЫС КӨСТҮҮ
Аэропорт. Светлана уборнай иһигэр сиэркилэ иннигэр пиджагын ыраастана турар. Арааһа, кофе тохпут. Селектор саҥата иһиллэр: «Внимание! Пассажиров Мостовова и Прыгунова, вылетающих рейсом 7339, авиакомпании S-7 Якутск–Владивосток, срочно просим подойти на стойку регистрации. Attention! Passengers Mostov and Prygunov, departing on flight 7339, of the airline S-7 Yakutsk–Vladivostok, are urgently reguested to come to the check-in counter». Төлөпүөнэ тырылыыр.
Светлана. Алло, привет!.. Хайа, хайдаххыный?.. Тоже үчүгэйбин. А что за шум?.. Что прям все приехали?.. Ленские тоже да?.. Наһаа үчүгэй дии… Еле вмещаетесь? (Күлэр.) Фотки мне отправишь? Хаартыскаларда ыытаар диибин. Хотя, не надо… (Күлэр.) Ладно, ыытаар-ыытаар. Ты это поцелуй от меня «важную», хорошо?.. У меня тоже все в порядке… Да, мин эмиэ практически чувствуйдаабаппын. Только на живот ложится немного удобно, а в остальном сердце как сердце… Ага, аэропорка баарбын, неуклюжая кофе себе на пиджак разлила. Чищу, турабын… Скоро уже, вот регистрацию прошла. Жду, когда объявят посадку… Да… Нет, Турцияҕа потом полечу. Сейчас через Владивосток в Америку… Просто развеюсь, кое-кого встречу… Суох, только Сан-Франциско и все… Нет времени там расхаживать… Летом? Даже не знаю, Өлөөнө, получится или нет. Но постараюсь приехать… Спасибо за приглашение, дорогая… Аа, на машине? Это еще круче! Когда собираетесь ехать?.. Хаһан оччоҕо бараары гынаҕыт? Прекрасно!.. Неет, недели вам хватит. Байкал совсем недалеко… За два-три дня вы туда доедете… Оо, я не знаю, но подумаю… Очень аҕынным твой вульгарный, простой говор. Наһаа аҕынным, не представляешь, сама в шоке… (Күлэр.) Извини, что так прямо… (Күлэр.) А знаешь… хотя нет….. Нет, ничего… Ладно, Лен, передай там всем привет от меня. Особенно «важнаяҕа» и еще ущипни ее… Кстати, ты разобралась там с инструкцией?.. Ну пусть из дочерей ким эмэ быһааран биэрдин… Нет, там все просто… Это не косметика еще раз повторяю. Это просто обычные крема, причем корейские, супер крутой косметика….. Ими надо пользоваться. Вот увидишь, скоро и снаружи засияешь… Да честно я тебе говорю… (Мичээрдиир.) Ладно, пока, сыллыыбын уонна кууһабын…
Төлөпүөнүн уурар, илиитин суунар. Онтон төлөпүөнүөн ылар, тугу эрэ санаан баран ахсаан-хоһоонун ааҕар.
Светлана. Одинокая лисичка
Побежала по тропинке,
Потеряла она дочку,
Чтоб найти для нее сорочку.
Ханна эрэ эрийэр, онтон эмиэ ууран кэбиһэр.
Светлана (сиэркилэҕэ көрүнэр). Вот так! Ладно, Светик, все будет хорошо! Назад пути нет!
Суумкатын ылан тахсыах курдук буолан истэҕинэ, төлөпүөнэ тыаһыыр, ону көрөн олус долгуйар. Онтон туалет кабинкатыгар киирэн, унитаз хаппаҕын түһэрэн баран онно олорор, өрө тыынан баран төлөпүөнүн холбуур.
Светлана. Алло?.. Да, это я… (Балай эмэ анараа киһи саҥарарын истэр, сирэйэ-хараҕа уларыйар, онтон эмискэ ытаан барар.) Дочка! Прости меня, ради Бога! Я так виновата, я такая дура!.. Нет, это ты меня прости….. (Онтон өссө күүскэ ытыыр.) Все-все, я не плачу и ты не плачь, пожалуйста. (Ытыырын кыатана сатыыр.) Я? Я дома.. Нет, просто сейчас вот с подругой разговаривала… Нет, ты ее не знаешь. Но обязательно должна узнать. (Кыратык күлэн ылар.) А когда?.. Мне бы этого очень хотелось. Всем сердцем и душой… А девочки где?.. Ух ты! Какие молодцы… Можешь, пожалуйста, фотографии… Спасибо большое, дочка….. И я тебя очень сильно люблю… Пока, милая. Да, звони, конечно, вечером абсолютно свободна… (Төлөпүөнүн уурар уонна туруупкатын сыллыыр, түөһүгэр ыга кууһар. Онтон эмискэ ханна эрэ эрийэр.) Алло, да здравствуйте! Скажите, пожалуйста, а с кем я могу поговорить насчет рассад?.. Прекрасно, спасибо… Меня интересует цветок астильба. У вас есть такой?.. Аа, только семена? (Бу кэмҥэ селектор тугу эрэ саҥарар.) Ой, секундочку… (Селектор саҥатын истэр.) А, скажите, пожалуйста, сейчас не поздно их посадить? Я имею в виду, они успеют… Даже так… А какие цвета данного цветка у вас имеются?.. Спасибо большое, я скоро подъеду… (Турар, сиэркилэҕэ тиийэн көрүнэр. Сирэйин-хараҕын соттор.) Блин, чуть не забыла. (Өлөөнөҕө эрийэр.) Алло, Лен, это опять я….. Послушай, совсем нет времени объяснить, но у меня к тебе большая просьба… Нет, нет, не про это… Послушай, через какое-то время к тебе придет мое письмо, пожалуйста, не читай ее, а сразу сожги… Нет, оно в конверте будет… Лен, давай ты не будешь спрашивать, хорошо? Просто ааҕыма и все!.. Да глупости написала, вот и все… Ты обещай мне, что не прочитаешь, а сразу в печку или разорви уонна бөххө быраҕан кэбис… Нет, ты мне обещай… Лена! Оннук ыарахан да обещайдыыр? (Кыыһырар.) Все, я тебя услышала! Клятва Гиппократа! Хорошо, ты обещала, не забудь, а не то мин кыыһырыам эйиэхэ….. Ладно, дорогая, прости и большое тебе спасибо!.. Пока… (Төлөпүөнүн уурар уонна бэйэтэ бэйэтигэр этэр). Блин, Лена, очень надеюсь, суругу аахпат инигин?! Хотя, может, ты и не поймешь.
ТҮМҮК ОННУГАР
Өлөөнө дьиэтигэр киирэр. Аан таһынааҕы олоппоско хаһыат аҕалан хаалларбыттар.
Өлөөнө. Хайыа, Өрүүнэ кыыс хаһыаппын хата аҕалан хаалларбыт эбит. Бу үөрүүнү! (Хаһыат быыһыттан кэмбиэр түһэн кэлэр.) Но, бу эмиэ туохпут кэмбиэрэй? (Ачыкытын кэтэр уонна таһын ааҕар.) Но, Сибиэтэттэн эбит дуу? Ээ, били суруга буоллаҕа. Дьэ эрэ, мааны дьүөгэм тугу бооччойор эбитий? Суруйа-суруйа, өссө ааҕыма диэбит буола-буола…
Олорор, кэмбиэрин аһан ааҕар.
(Светлана куолаһа иһиллэр.) Күндү Елена, дорообо! Я не забыла, что ты мечтала получить письмо в конверте. Это действительно очень приятно. Вот сижу у себя на веранде и строчу тебе это письмо. Ощущение такое, что как будто погружаюсь в прошлое. Знаешь, еще письмо дает человеку храбрость, сказать то, о чем он действительно думает. Это магия, подруга!
Собственно пишу тебе, потому, что хочу попрощаться. Я переезжаю, навсегда. Так надо, поверь. Наконец-то уладила все дела. Оформление одних документов заняло больше месяца.
Знаю, ты будешь задаваться вопросами, куда я поехала, зачем уехала. Скажу так, в этой жизни идеальных людей не бывает, и я не исключение. Если хочешь знать, то я мерзкая и глупая женщина, которая, не достаточно заботилась о своем ребенке и изменила своему супругу с его же начальником. Я о муже тебе практически ничего не рассказывала. Он тоже, как и я, думал, что карьера это главное. Хотя, думаю, сейчас он просто пытался доказать, что он тоже такой, поэтому старался во всем угодить своему начальству. А начальник был у него тот еще. В общем все это случилось очень неожиданно. Виктор тогда был в командировке и должен был приехать. Как раз у него был день рождения и к нам в дом приехал он. Я же знала, что они должны были приехать с женой. Но он был один. Мы выпили и все случилось так быстро, что я даже толком и не поняла, что произошло. Единственный раз оступилась и, покаявшись, призналась. Вот это моя самая главная ошибка жизни. Да, я такая. Ты можешь меня возненавидеть, презирать, но знай, что ты для меня будешь оставаться идеальной матерью и примером для подражания. Ты еще спросишь, тогда зачем я операцию на сердце делала. Это я пыталась расстянуть время, пока буду оформлять документы, пока туда поеду, чтоб от испуга не умереть в пути. Может, и от того, что просто пыталась расстянуть время…
Помню, как ты появилась в моей бессмысленной жизни. Ты вошла в палату и уронила стул, когда оборачивалась. Ты принесла суету и хаос в нашу палату. Но в то же время ты подарила мне спокойствие, живое человеческое общение и помогла осознать всю неправоту моей долгой и одинокой жизни. Увы, это не помогло. В какой-то момент мне действительно захотелось остаться, постараться быть похожей на тебя. Но старые грехи, они находятся сплошь и рядом.
Главное, я поняла, что бывая в разных странах, знакомясь с другой культурой, проникая в историю чужого народа, я не впитала такого душевного покоя, который я обрела, познакомившись именно с тобой. Та неделя, которую мы провели вместе с тобой в той палате, стоят тысячу дней моих путешествий. Какой-же я недалекой тогда была. Признаюсь, когда я впервые тебя увидела, то хотела попросить, чтобы тебя перевели в другую палату. Я так ошибалась и до сих пор не разбираюсь в людях, как и тогда, в тот злосчастный день. Прости меня. Теперь я точно знаю, что каждый человек – это целый, красивый мир!
Лена, ты иногда вспоминай меня. Покрестись и помолись всем Богам и Айыы. У меня будет непростой путь.
Надеюсь, что те жизни и здоровья которые мы спасали, будучи врачами, сочтутся нам. Я так боюсь своего дальнейшего шага, но больше, я очень устала. Все равно ничего не изменится. Ты – это ты, я – это я…
Пожалуйста, береги себя. Ухаживай за собой. Не забудь свое обещание, что обязательно съездишь на Байкал!
С искренним уважением и любовью – эн преданнай подругаҥ Светлана!
Өлөөнө (олоппоһугар олоро түһэр санаарҕаабычча). Киһи барыта олоҕор сыыһаны оҥорор. Мааны дьүөгэм барахсан тугу-тугу суруйбутуй? Ол иһин даҕаны сэрэйбитим. Ол-бу буолан! Бу аньыытын! Итиччэ кэрэ, үлэһит оҕолоох, сиэннэрдээх эрээри! Бэйи, билигин эрийиэм уонна сэттэтин биэриэм!
Төлөпүөнүн ылар, хараҕын уутун соттор.
БЫЫС.
Утум Захаров
Чолбон. – 2022. – № 8