Оонньуур дьоно:
КОЛЯ – ыарыһах көрүҥнээх эдэр уол.
КЫЫС – Коля доҕордоһор кыыһа.
МАРЬЯ ДАНИЛОВНА – Коля ийэтэ.
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ – Коля аҕата.
ЭДЬИИЙ – Михаил Иванович бииргэ төрөөбүт эдьиийэ.
АНГЕЛИНА ИВАНОВНА – учуутал.
АРДЬААҤКЫ – бүрэ-хара, кыра уҥуохтаах уол.
СПОРТСМЕН – эдэр спортсмен, бөҕө-таҕа, биллиэх-көстүөх чинчилээх эрээри, арыгылаан сүүмэрдэммит бөлөхтөн үүрүллүбүт уол.
Эпизодтарга полицейскайдар, сиэстэрэ, быраас (эр киһи), «суһал көмө» үлэһиттэрэ, судьуйа (сааһыра барбыт кыыс), албакаат (көстүүмнээх эдэр киһи), борокуруор (эр киһи).
Бастакы түһүмэх
Авансцена
Кулун тутар. Борук-сорук буолан эрэр, чараас таҥастаах буолан тоҥон эрэр кыыс банаар уотун анныгар турар.
КЫЫС (өһүргэммит, кыыһырбыт аҕай). Оо дьэ, ханна сылдьарый бу уол? Манна турбутум арааһа чаас аҥаара буолла быһыылаах! Туох ааттаах акаары киһиний? Идэтинэн кими эрэ көрсөн оҕолору батыһа сырыттаҕа, наһаа да кэнэн, кэбирэх-кэбэҕэс, баҕайы, туох да сүнньэ, үүнэ-тэһиинэ суох. Оттон мин манна тоҥо-тоҥо кинини кэтэһиэхтээх үһүбүн! Саатар төлөпүөнүн ылан абырыа дуу! Уонна туох диэри кэлээр да кэлээр, кэпсэтиэх да кэпсэтиэх диэбитэй? Кэһэтиэм мин кинини! (Эҕэлээхтик үтүктэр.) «Күнү быһа бииргэ сылдьыахпыт!», «Куруук бииргэ буолуохпут, чыычаах!», «Эн этэргинэн сылдьыам, биир да тылы утары саҥарыам суоҕа!», «Миигин кытта хомолто диэн тугун умнан кэбиһиэҥ, куруук үөрдэ эрэ сылдьыам!» Уонна бэйэтэ баччааҥҥа диэри мэлигир! Хайдаҕый дьэ? Саатар бырааһынньыкка итинник, наһаа ынырык буолбатах дуо?! Дьаабы да киһи! Бу тухары ханна сылдьыан сөбүй? Дьиҥэр кини буолбатах, мин хойутуохтаах, кэтэһиннэриэхтээх этим! Кэһэтэ түһүөхтээх, кэтэһиннэрэ, ааттата түһүөхтээх этим эбээт?! Дьэ, сэрэн, нохоо (төлөпүөнүн ылан кунуопкаларын баттыалыыр, биир тэҥник «тууп-тууп» диир тыас иһиллэр), туруупкаҕын ыл эрэ, моһуораҕын көннөрө түһүөм!..
МАРЬЯ ДАНИЛОВНА (эмээхсин куолаһа). Олуо! Олуо-а?
КЫЫС (мониторун көрөр, муннун анныгар ботугуруур). Оо, сордоох да киси, төлөпүөнүн дьиэтигэр умнубут дии! (Туруупкатын кулгааҕар даҕайар, баҕарбатар да кэпсэтэригэр, ыйытарыгар тиийэр.) Алло, Марья Даниловна, дорообо, оттон Коля ханнаный?
Быыс аһыллар. Кыыс быыһы батыһа сыанаттан тахсан барар. Коля дьиэтэ.
Мария Даниловна, Михаил Иванович, эдьиий олороллор.
МАРЬЯ ДАНИЛОВНА (төлөпүөнүнэн кэпсэтэр). Ээ, кэлэ илик дуо, тоойуом? Тахсыбыта ыраатта ээ, сотору тиийэрэ буолуо, кэтэс, аны сүтэрсэн хаалыаххыт. Төлөпүөнэ бу дьиэтигэр хаалан хаалбыт, онон сирэй көрсөргүт ордук этэ. Чэ, этэҥҥэ.
ЭДЬИИЙ (мөҕүттэр). Дьэ, бу оҕону бачча хойут, бу хараҥаҕа тоҕо күүлэйдии ыытан кэбиһэҕитий?
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ (өһүргэнэ быһыытыйар). Оҕо үһү дуо, эйиэхэ? Эр киһи буоллаҕа дии, бэйэтэ оҕолонор кэмэ кэллэ эбээт! Үөрүөххүн билбэккэ мөҕүттэ олороҕун! Кыргыттардыын билсэр саамай кэмэ буолбатах дуо? Төттөрүтүн дьиэтигэр олороро буоллар сыыһа буолуо этэ. Сырыттын, хаһааҥҥа диэри эн дьууппаҕар сөрөнөн дьиэҕэ хааллан олоруой?
ЭДЬИИЙ. Сыыһа иитэҕит уолгутун, ханна сылдьарын да билбэккит…
МАРЬЯ ДАНИЛОВНА. Ээ дьэ, тоҕо инньэ диигиний? Мээнэни саҥарыма! Бырааһынньык эбээт, аналлааҕар бэлэх атыылаһаары сүүрэ-көтө сылдьар ини.
ЭДЬИИЙ. Эс, билигин туох бэлэҕин-туһаҕын булаары, маҕаһыын барыта сабылынна ини! Күүлэй тэбэ сылдьара буолуо, сөп дуо! Күүлэйдээн, куһаҕаны эттэххэ, үтэһэтэ туолара буолуо, чап-чараас куурка кэтэн баран элээрэ турбута, бүөрүн тымнытара буолуо, тоҕо итинник сылдьарын көҥүллүүгүтүй? Бырааскын дии, Миисэ, бэйэтэ да ыарыһах оҕоҕун көрүөххүн-истэххин!..
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ (манньыйан олорон). Ээ, чэ, ону-маны саҥарыма, оҕом маанымсыйаахтыыр буоллаҕа дии! Билигин букатын атын кэм кэллэ эбээт. Кыргыттарга киһиргиирэ, дьон тэҥинэн сылдьа сатыыра баа буолуо дуо. Баҕарбытынан сырыттын. Мин аҕа быһыытынан көҥүллүүбүн. Эдэр киһи бачча сылааска тоҥуо суоҕа. Билигин кэллэҕинэ мөҕө-этэ сылдьаайыккытый, үөрэн-көтөн киирбит киһини хомотоойоҕут.
МАРЬЯ ДАНИЛОВНА. Оннук, оннук ээ. Саатар ити кыыһын кытта кыыһырсан арахса сылдьыбыта, этэҥҥэ эйэлэһэн холбоһоллоро буоллар сиэннэнэн да хаалыа этибит. Онон ыксаппакка төһө наада буоларынан кэпсэттиннэр, эйэлэстиннэр. Саас да ыраатта, сиэн-оҕо баҕалаах буолла…
ЭДЬИИЙ. Дьэ, итиннэ баҕас, Мааса, эн бэйэҥ буруйдааххын! Эрдэ-сылла, эдэр сааскын баттаһа элбэх оҕолонон хаалыахтаах этиҥ…
МАРЬЯ ДАНИЛОВНА. Дьэ, ону ити бииргэ төрөөбүт сурдьугар эт. (Миисэтин диэки ыйар.) Мин баҕарбытым үрдүнэн, дэриэбинэҕэ соҕотох биэлсэр буолан, Колиска кэнниттэн салгыы оҕолонорбун бобон кэбиспитэ эбээт! Онон эппиэтэ киниттэн!
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ (өйдөтөр-такайар). Доҕоор, сааһыҥ ол саҕана хас этэй? Өлө-тиллэ ити биир эрэ оҕоҕун айылҕа биэрэринэн баттаһа төрөппүтүҥ дии, эрдэ атын оҕолорбут табыллыбатахтара буолбат дуо? Бэйэҥ да анараа дойдулуу сыспытыҥ, мин эрдэ-сылла киин сиргэ киллэрэммин этэҥҥэ быыһаннаҕыҥ буолуо эбээт. Ол сааһыран баран оҕоломмут соҕотох оҕоҕун кимиэхэ хааллараары ити кэпсэнэ олороҕунуй? Киһи бэйэтин билинэр баҕайыта, табыллыбат буолан табыллыбатаҕа. Бас баттах оҕолонобун да сабаас диир сыыһа буоллаҕа дии. Өссө мин сөпкө эмтээн баччааҥҥа диэри тыыннаах олорон кэллэҕиҥ ини, онно махтал диэн кэлиэ дуо эйигиттэн.
ЭДЬИИЙ (мөҕүттэр). Дьэ ити, бачча сааскытыгар тиийэн кэлэн баран этиһэ сатыы олороҕут. Эһиги сааскытыгар атын дьон хос сиэннэрин көрөн олороллор, муҥ саатар улаатан дьон буолбут, көрөр-харайар сиэннэрдээх буолуохтаах этигит! Уонна дьэ халыҥ аймах соҕотох удьуорун сатаан көрбөккө-истибэккэ онно-манна түбэһиннэрээри соҕотохтуу ыытан кэбиһэҕит…
МАРЬЯ ДАНИЛОВНА (эмискэ кыйыттар). Тоҕо куттуугун?! Саҥарыма!
ЭДЬИИЙ (мөҕүттүбүтүн курдук мөҕүттэ олорор). Акаары дьахтар. Ол мин куттаатаҕым буолуо дуо, куттаабатахпына да туох уларыйыай, олохпут оннук буолла буолбат дуо? Улуустарга кириминээл үксээтэ, арыгы, бэл, норкуотук булар билиҥҥи үйэҕэ бэрт дөбөҥ, ол сабыдыала – араас ыар буруй тахсыыта. Интэриниэти аахпаккын дуо, «КримЯкутия» араас быһылаанынан толору дии! Уонна кэлин эппэтэҕэ диэххитий!
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ (эмиэ кыйыттар). Тохтоо! Айаххын сап! Бастаан бэйэҥ оҕолонуохтаах этиҥ, дьэ ол кэнниттэн биһигини төһө баҕарар үөрэтиэххин сөп этэ. Бэйэҥ тоҕо оҕоломмотоххунуй? Уонна кэлэн ол-бу буола олороҕун.
ЭДЬИИЙ (ытамньыйар). Дьэ, Миисэ, киһи сүрэҕин бааһыгар кирдээх тилэххинэн үктээбэккэ буолбаккын! Ыал улахана буолан төрөөбүт буруйдаахпын арай… Эһигини, тулаайахтары, көрөөрү-истээри, аһатаары-таҥыннараары, үөрэхтээри, ыал оҥортоору, эһигини дьон тэҥинэн буоллуннар диэн соҕотохтуу кырдьан хаалбыт киһиэхэ махталыҥ дуо ити? Махтанар да киһи ордубата… Иниҥ буор иһээччи буолла, сулумах хаалан киһи аатыттан тахсан сылдьаахтыыр, балтыҥ муҥнаах эдэригэр ууга былдьанаахтаабыта. Биһиги аймах биир чороҥ соҕотох тутан хаалбыт ыччаппытын ити көрүүтэ-харайыыта суох сырытыннараҕыт. Дьэ бэйи, аны эһиэхэ кэлэн бэрт… Хомоттугут, өһүргэттигит, сылга биирдэ буолар бырааһынньыктан бу бэйэлээх саҥаран-иҥэрэн, хоргутан, холдьоҕон ыыттыгыт, куһаҕан дьоҥҥут… Аны кэлэн да диэн, баҕайыларга…
Иккис түһүмэх
Борук-сорук уулуссаны онно-манна остуолба банаардара барбах сырдаталлар.
Ардьааҥкы уонна спортсмен эрэ тураллар. Ардьааҥкы сиэптэригэр, илиитигэр уонна иннигэр остуол курдук турар дьааһыкка хас да пиибэлээх.
СПОРТСМЕН (үҥсэргиир). Дьарыктыыр киһим сүүмэрдэммит хамаандаттан таһааран кэбистэ. Санаан көрүүй! Дьиҥэр, хас да сыл анаан-минээн бу күрэхтэһиигэ кыттаары бэлэмнэммитим эбээт…
АРДЬААҤКЫ. Ээ, кыһаллыма, улахан эбит, хамаандаттан тахсыбытыҥ. Куһаҕанын куһаҕан да буоллар, кэлин төһө баҕарар кыттыаҥ буоллаҕа дии…
СПОРТСМЕН. Оттон аныгыскыга диэри сааһым ыраатар буоллаҕа, хайа, аҕыйах ыйынан юниордар бөлөхтөрүттэн тахсыам дии. Улахан дьон талыллыбыт хамаандата туолан турдаҕа уонна онно ситиһиилэри ирдииллэр буоллаҕа дии…
АРДЬААҤКЫ. Ол туох буолуой, салгыы дьарыктаныаҥ, хата атын дьарыктыыр дьоҥҥо түбэһиэҥ. Үйэҥ тухары төһөлөөх спортивнай наҕараада кэлэрин кэлин ааҕан да ситиэҥ суоҕа… Мэ, хата «тэп» гыннар, куккун-сүргүн уоскут. (Пиибэ уунар.)
СПОРТСМЕН. Ээ, суох, испэппин, арыгылыыр диэн сөбүлээбэккэ үүрбүттэрэ эбээт…
АРДЬААҤКЫ. Ээ, бүт эрэ, үүрүллэн бүтэн баран этэҕин дуо? Туорумас! (Күүһүнэн ылан туттаран кэбиһэр.) Ону-маны кыһалҕа оҥостоохтоон түһэҥҥин! Чэ-чэ, ол-бу буолума, босхону босхо курдук хантатан иһэр баҕайыта! Билигин кэлэн ол хамаандаҕар син биир төттөрү киирбэккин, саатар иллэҥ кэмҥэр расслабон буол ээ… Эн этээхтиигин, ол иэдээн үһү дуо, атын дьарыктанар кулууп бөҕө баар дии. Миэхэ баар дьэ улахан иэдээн… Биир өйдөөҕүмсүйбүт ачыкаарык мин кыыспын илэ былдьаан баран эрэр, кыыһым миигин чугаһаппат буолла: кэлимэ, киниэхэ ойох тахсабын диир. (Өрө тыынар.)
СПОРТСМЕН. Ол кимий, доо? Моһуоратын көннөрүллүө! Аҕалаар эрэ манна, үчүгэйдик саайан бэриллиэ да, бэйэтэ кыыстан өрө көтө-көтө куотуо! (Абатыгар пиибэттэн ылан хаста да хантатар.)
АРДЬААҤКЫ. Оннук, кэһэтиллиэ, хата көмөлөһөөр… Ол чумордуос суоҕа буоллар кыыс миэнэ буолбут буолуохтааҕа!..
Уулусса уһугуттан биир мааскалаах (ковид пандемията буола турар) уол сибэкки дьөрбөтүн туппутунан сүүрэн иһэрэ банаар сырдыгар көстөр, онтон хараҥаҕа киирэн сүтэр.
СПОРТСМЕН САНААЛАРА: «Оо, бу дьоллооҕу, кыыһы кытта көрсө сүүрэн истэҕэ, хойутаан, ыксаан аҕай иһэр быһыылаах. Мин олохпор биирдэ кыыстанар чиэстэммэтэҕим. Куруук уолаттары кытта дьарыкка, салгын хойдуор, ыарахан сыттаныар диэри ыстаҥалаан да биэрээччибит. Киэһэ ыга аһаан баран ороҥҥо тиийэн охтоот өлөрдүү утуйуу… Оттон бу уолчаан көҥүлүн, дьоллооҕун көрүҥ эрэ! Сирэйин көрбүт киһи! Үөрбүтүн-өрүкүйбүтүн көрөн-өйдөөн хаалбыт киһи, мин хаһан итинник тапталлаахпын булан дьоллонон көтө-дайа сүүрэн эрэр буолабыный?..» (Хомойбут, ымсыырбыт, бэйэтин аһыммыт санаатыгар хаста да пиибэттэн ылан хантатар. Ол тухары Ардьааҥкы саҥата иһиллибэтэр да, омуннуран илиитинэн сапсына-сапсына тугу эрэ кэпсии-ипсии аҕай турар.)
АРДЬААҤКЫ (сүүрэн иһэр уол диэки көхсүнэн турар буолан көрбөт, сотору-сотору пиибэтин ыймахтаан ылар, хотторон эрэрэ биллэр). Оо дьэ, ол ботаник миэхэ түбэһэ түстэр эрэ, мин кинини (охсуолуур курдук илиитинэн далбаатыыр):«Н-на! Мэ-э, тут! Кэһэй, сирэҕэс баара!..» (Онтон кинини спортсмен истибэккэ турарын өйдөөн, тугу көрөрүй диэн эргиллэн көрөр, саатар уол оруобуна кинилэр аттыларынан сүүрэн ааһар.) Тугу көрөҕүн?.. Эй, э-эй, тохтоо, доо!.. Ити кини барда дии!
Коля уолаттар аттыларынан сүүрэн истэҕинэ, хотторон номнуо тэмтээкэйдиир буолбут
Ардьааҥкы кинини эккирэтэр. Спортсмен эмиэ хотторон бастаан тугу да өйдөөбөт, тулалыыр олох, дьон хамсаныыта кини толкуйдуур кэмигэр тохтоон хаалан, спортсмеҥҥа араас санаалар киирэн ааһаллар.
СПОРТСМЕН САНААЛАРА ХОЛУОЧУКТУҤУ КУОЛАҺЫНАН: «Мин бу түгэҥҥэ абатыйдым эбээт! Бу тугуй, хайдаҕый, доҕоор! Мин, бачча айылаах эр бэрдэ, кыыһа суохпун, оттон бу лопух, хачаайы, көлөөк киһи өссө мин табаарыһым кыыһын эккирэтэ сылдьыа дуо? Тохтуур инигин, сиргидэх! Суолас, миигин сүүмэрдэммит хамаандаттан үүрүөхтээхтэр, оттон кини кыыс былдьаһыахтаах дуо? Сибэккилээх баҕастаах өссө кини!»
Онтон аҕыйах хардыынан Ардьааҥкыны ситэн ааһан Коляны кэтэххэ биэрэр. Уол ньыкыс гыммытыгар өссө биирдэ төбөҕө охсор, Коля охтубутугар сыыһа-халты салгыны охсуолуур. Ардьааҥкы ситэн кэлэн сүүрбүт тэтимин бытаарпакка сискэ тэбэр, онтон ыарыыта бэрдиттэн айыккалаат, атаҕын тумсун туппунан кылыйбахтаан ылар. Коля кэдэс гыммытыгар мааската арыллан, сирэйэ көстөн кэлэр.
АРДЬААҤКЫ (атаҕын ыһыктаат). Тохтоо! Кини буолбатах эбит! (Спортсмены Коляттан туора тарда сатыыр да кыайбат, киһитэ таах салгыны охсуолуу сылдьар. Ардьааҥкы саатар били уолу тэбэн эчэппит атаҕын спортсмен быһа үктээн эбии ыарытыннарар.)
Спортсмен синигэр түһэн хаалан тута кыайан тохтообот. Ардьааҥкы, ыксаан ыалдьар атаҕын кэннин диэки тэбэ-тэбэ, табаарыһын хаста да сирэйгэ биэрэр. Спортсмен атаҕар нэһиилэ уйутта сылдьар. Кыһыл, күөх мигалка уота бөҕө кулиса кэнниттэн тыгыалыыр. Икки араас сирена тыаһа сыананы биир гына ылан кэбиһэллэр. Сиргэ сытар уолу маҥан таҥастаах (ковиднай көстүүмнээх буолуохтарын сөп, эбэтэр аанньал көстүүмнээх) дьон наһыылканан илдьэ бараллар. Хараҥаҕа кимнээх эрэ (хараҥа таҥастаахтар, бары мааскалаахтар) харбыалаһан кэлэн спортсмены уонна Ардьааҥкыны наручниктаан, умса анньа-анньа илдьэ бараллар. Ардьааҥкы кылыйан ыла-ыла умса тардыллан барса турар…
Хабыс-хараҥаҕа Ардьааҥкы уонна спортсмен кэпсэтэллэр (кинилэри софит эрэ тыган көрдөрөр). Мотуор уонна сирена тыаһа иһиллэр.
АРДЬААҤКЫ. Эй, спортсмен, дьаабыны оҥордуҥ дии. Ити хайдаҕый?
СПОРТСМЕН. Эс, туохтаах үһүнүй охсуспукка? Бырастыы гыннарар инибит. Аҕыйах күн тутан куттуу түһэн баран ыытыахтара.
АРДЬААҤКЫ (куттанан өйдөнөн хаалбыт, буруйун хайдах халбарытарын саныы олорор). Оннук эрэ буоллун. Биһиги кинини соруйан кырбаабатах буоллахпыт дии… Мин тус бэйэм биирдэ эрэ тэппитим. Йуолка, тарбахпын өлөрдүм быһыылаах, ыарыылаах баҕайытык үктэннэрэр буолла… Ол да атын уол диэн алҕаһаан, онтон эйигин тохтото сатаабытым дии, олох боруоста дьиикэй эбиккин буолбаат, кырбаа да кырбаа буоллуҥ дии… Мин олох да тыытыа суохтаах киһибин. Эн туох буолан кинини үнтү кырбаатыҥ, ээ?
СПОРТСМЕН. Эс, туоххунуй ол кырбаатыҥ диэн, баара-суоҕа иккитэ-үстэ таппытым буолуо… Салгыны таһыйа сырыттым дии, киһи кыһыйыах… Туох да буолбатаҕа буолуо, мин бу да буолларбын спортивнайдык охсубутум.
АРДЬААҤКЫ (баайсар санаалаах). Оттон хайдах «скорайданыар» диэри кырбаатыҥ, ноо? «Скорайга» наһыылканан киллэрэн эрэллэрин көрбөтөҕүм-билбэтэҕим диэри гынаҕын дуо? Аны билигин тыыннаах хааллын диэн таҥараҕа үҥк!
СПОРТСМЕН. Пошуол сэптиэ-э! Бэйэҥ үҥк!
АРДЬААҤКЫ. Сыыһа гынаҕын, нохоо. Мин итак ааспыт охсуһуум иһин условнайдаах сылдьабын, киһибит тыыннаах эрэ буоллар киһилии кэпсэтэн, болдьох матайдыыр оннугар саатар харчынан толунан көрүө этибит.
СПОРТСМЕН. Миэхэ синэ биир, хайдах баарынан эппиэттэһиэм. Харчым суох.
АРДЬААҤКЫ. Чэ, куттаныма, дьонум албакаатынан хааччыйыахтара. Барытын бэйэҕэр ылын. Мин олох тэппэтэх курдук этиэҕим, кимиэхэ итэҕэйиэхтэрэй, туоһу суох, бас баска киирсэбит, сөп диэ. Ону өйдөөн кэбис. Ол оннугар утарыласпатаххына дьонум эйиэхэ толукпун уу харчынан биэриэхтэрэ.
СПОРТСМЕН. Иэс баайа олороҕун. Ол харчыгын кэлин миигиттэн тугунан боруостатаҕыный, ноо? Иэстээх хаалабын дуо эйиэхэ? Үчүгэйэ бэрт дии: буруйу ылыам ини, иэстээх хаалыам ини…
АРДЬААҤКЫ. Эс, бэйэ киһитэ буоллаҕыҥ дии, туох диэмий? Ол кэриэтэ кэлин миэхэ үлэлээн биэрдэххинэ иэс да сотуллуо буоллаҕа.
СПОРТСМЕН. Чэ, бүт, ону-маны лахсыйыма! Көстөн иһиэ… Травмаланыа суохтаах этэ… Таах даҕаны, билигин туох биллиэй, киһи күүппэтэх араас эчэйиитэ тахсааччы, эмчиттэр көрүөхтэрэ…
ПОЛИЦЕЙСКАЙ. Эһиги итиннэ сибигинэһэ олоҕут дуу, туох дуу? Киҥинэйэн бүтүҥ эрэ! Кэпсэтиэ суохтааххыт! Билигин тугу эппиккитин барытын диктофоҥҥа уһулан баран, бэйэҕитин утары туһаныахпыт!
Массыына тыаһа намыраан улам иһиллибэт буолар, сыана хараҥарар, онтон эмиэ сырдыыр.
Хараҥа уулусса, банаар уоттара. Ангелина Ивановна дьиэлээн эрэр. Эмискэ халтарыйан түөрт атах буола түһэр, часкыйа түһээт, ойон турар уонна үтүлүгүнэн тэбэн да тэбэн буолар – хаан тохтон баран тоҥон хаалбыт сиригэр кэлэн охтубут. Бокуой биэрбэккэ аны төлөпүөнэ тырылыыр. Ангелина Ивановна соһуйан булумахтана түһэр, суумкатыттан төлөпүөнүн ылан истэр.
ПОЛИЦЕЙСКАЙ (куолаһа). Алло, Ангелинаҕын дуо?
АНГЕЛИНА ИВАНОВНА (кытаанахтык, тоһоҕолоон). Бу туох ааттаах толоос киһитэ эрийэрий, мин эйиэхэ атас үһүбүн дуо? Ангелина Ивановна диэ!
ПОЛИЦЕЙСКАЙ. Чэ, ол син биир, полицияттан эрийдибит. Эн доҕоруҥ дуу, аймаҕыҥ дуу өйө суох балыыһаҕа сытар. Кырбаммыт. Онон опознаниеҕа кэлэ оҕус, төһөнөн түргэнник кэлэҕин да, оччонон түргэнник дьыала тэриллиэ!
АНГЕЛИНА ИВАНОВНА (соһуйан турбахтаан баран). Опознание даа?! Ол тоҕо хайаан да мин доҕорум дуу, аймаҕым дуу буолуохтааҕый? Мин манна кэлии киһибин ээ, кимим да суох… Олохтоохтор ордук билиэ эбиттэрэ буолуо дии…
ПОЛИЦЕЙСКАЙ. Оттон туох да докумуона суох, кимэ биллибэт, арай сиэбигэр эн нүөмэриҥ уонна аатыҥ эрэ сурулла сылдьар. Онон кэлэргэр, силиэстийэҕэ көмөлөһөргөр көрдөһөбүт. Эдэр уол, күүскэ кырбаммыт, онон балыыһаҕа күүтэн олоробун, барытын быраҕан туран кэл.
АНГЕЛИНА ИВАНОВНА (тыына хаайтара сыһа-сыһа). Ханнык балыыһаҕа тиийэбин, кими ыйытабын? Сөп! Билигин тиийиэм!
АНГЕЛИНА ИВАНОВНА санаалара: «Тыый тугун кутталай! Биир эмэ үөрэнээччим түбэһээхтээбит буоллаҕа дуу? (Куттанан титирэстээн ылар.) Хайдах итинник буолуон сөбүй? Үҥкүү кэнниттэн оскуоланы кэрийэн, барыларын этэҥҥэ атаартаан, ааны тус бэйэм хатаан тахсыбытым буолбаат! Дьиэлэригэр бары тиийбит буолуохтаахтар эбээт! Оо, иэдээн да буолар эбит! Оо, Айыым Таҥарам, Үрдүк Күүстэрим көмөлөһүҥ, абырааҥ! Алдьархай ыалласпатын! Бээ эрэ, ол аата дьиэлээн иһэн биир эмэ уол күлүгээттэргэ түбэһээхтээтэҕэ дуу? Полициялар алҕаһаабыттара буоллаар!..»
Ангелина Ивановна санааҕа баттаттар да түргэнник сыанаттан ойон тахсар.
Үһүс түһүмэх
Балыыһа көстүүтэ. Сыана биир өттө көрүдүөр, биир өттө – интенсивтии терапия палаатата. I Терапия өттүгэр ороҥҥо систиэмэлээх, муннун аннынан салгын биэрэр туруупкалаах Коля сытар. Төбөтө кичэллик бэрэбээскилэммит. Аттыгар сиэстэрэ турар: уол илиитигэр сыһыарбыт былаастырын көннөрөр. Эмискэ аҕылаан-мэҕилээн Ангелина Ивановна киирэр. Полицескай олорорун аахайбакка тас таҥаһын ыскамыайкаҕа уурар, мааскатын иилинэр, кимтэн да ыйыппакка интенсивтии терапия аанын аһа баттаат көтөн түһэр.
АНГЕЛИНА ИВАНОВНА (уолу билэн уолуйан саҥа аллайар). Коленька!
Оҕо курдук хачаайы уол учуутал киирбитин билбэт, истибэт даҕаны. Туох да кыһалҕата суох утуйа сытар курдук.
СИЭСТЭРЭ (кыыһырар). Чугаһаама эрэ! Өйө суох сытар, син биир эйигин истибэт. Эн уопсайынан манна киириэ суохтаах этиҥ! Инфекцияны тарҕатан!
АНГЕЛИНА ИВАНОВНА. Миигин опознаниеҕа ыҥырбыттара ээ. Киирбэккэ, көрбөккө хайдах билиэхпиний. Бу мин урут үөрэппит оҕом, биһиги оскуолабытыгар үөрэммитэ. Соторутааҕыта бу кылаас бүтэрбит сылларын бэлиэтээбиттэрэ, Коля онно суоҕа. Кэлин кими эрэ көрсөн, мин кинини ыйыта сылдьыбыппын истэн, ити мин нүөмэрбин сурунан ылаахтаабыта буолуо. Наһаа үчүгэй, истигэн, сэмэй оҕо этэ, төрөппүттэрэ саастаах да буоллаллар, тэрээһиҥҥэ барытыгар кыттан, похуоттары тэрийсэн, куруук бииргэ сылдьаллар этэ…
СИЭСТЭРЭ. Ону миэхэ тоҕо кэпсээтиҥ? Таҕыс, полицейскайга эт! Манна ким да киириэ суохтаах! Хайдах дьон олоҕунан оонньуу сылдьар дьоҥҥутуй?! Ыарахан туруктаах диибин дии!
АНГЕЛИНА ИВАНОВНА (бөтө бэрдэрэн тохтуу түһэр, онтон ыксаабыт куолаһынан). Оо, Марья Даниловна уонна Михаил Иванович муҥнаахтар, бу иэдээни хайдах тулуйаахтыыллар?!
Ангелина Ивановна палаататтан тахсар, полицейскайы көрсөн кэпсэтэ-кэпсэтэ тахсан бараллар.
ПОЛИЦЕЙСКАЙ. Ангелина Ивановнаҕын дуо? Ити мин эйиэхэ эрийэ сылдьыбытым.
АНГЕЛИНА ИВАНОВНА. Ээ, бэйэм да өйдөөтүм ээ.
ПОЛИЦЕЙСКАЙ. Билэр эбиккин дуо ити уолу?
АНГЕЛИНА ИВАНОВНА. Биллим ээ.
ПОЛИЦЕЙСКАЙ. Чэ, ординаторскайга киирэн сиһилии кэпсэтиэх, аймахтарын нүөмэрдэрэ баар буоллаҕына биэрээр, онтон отделениеҕа тиийэн дьыала тэрийиэххэ наада. Онно эн көрдөрүүҥ сүрүн оруолу оонньуура буолуо, онон булгуччу барсарыҥ наада…
Ангелина Ивановна сонун ылар, бэргэһэтин кэтэр, көрүдүөртэн тахсан бараллар.
Палата өттө хараҥарар.
Сиэстэрэ куолаһа: «Дьуһуурунай быраас реанимацияҕа кэлэргэр көрдөһөбүт! Хатылыыбын: «Дьуһуурунай быраас, реанимацияҕа суһаллык кэлэ оҕус!»
Быраас пациент картатын, снимоктары тута сылдьан, мааскатын көннөрүнэ-көннөрүнэ, сүүрэн кэлэн реанимацияҕа киирэн аанын саптынан кэбиһэр.
Кыра тохтобул кэнниттэн Марья Даниловна уонна Михаил Иванович киирэллэр, бахиллалаахтар, мааскалаахтар, таҥастарын ханна эрэ туттарбыттар, халаат кэппиттэр, Марья Даниловна ол халаатын үрдүнэн өрүү сылаас былааттаах.
МАРЬЯ ДАНИЛОВНА. Кытаат, доҕор, кыатана туттуохха наада, иэдээни бэйэбитигэр тардымыахха, үчүгэйи эрэ биттэниэххэ. Барыта этэҥҥэ буолуо диэн бүк эрэниэххэ!
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ. Оннук, чыычааҕым, оннук, доҕорум! Барыта этэҥҥэ буолуоҕа диэххэ наада… Балыыһа толору эбит ээ, буолар буоллаҕа дии. Улуус киинэ буолан, ыарыы түргэнник тарҕанар… Анараа өттө барыта саҥа ыарыыга ылларбыт дьон үһү, ыга изоляциялаабыттар. Үлэһиттэр анараа өттүгэр хаамса сылдьаллар, отой букатын ханна да ыксаамыахха, кими да мээнэ хамсатымыахха, үлэлэрэ баһаам буолуо.
МАРЬЯ ДАНИЛОВНА. Өр кэтэһэрбит буолуо ээ, чэ, ким эрэ билигин кэлэн быһаарар ини.
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ. Ээ, өр кэтэһэрбит буолуо. Саатар бириэмэ ыраатан эрэр, главврач хоһо хатааһыннаах дии, ыҥырдылар ини, кэлэрэ буолуо, мин билэр киһим, онон бэйэм киирэн кэпсэтиэм, сөп дуо. Доҕоор, эн долгуйума… Бу, биллэн турар, араас буолуон сөп диэн ыҥыраллар, син бэттэх буолуо уолбут. Киһи эрэ охсуһар, кырбанар баҕайыта, онон эрэх-турах сананыах.
МАРЬЯ ДАНИЛОВНА. Саахарым үрдээтэ быһыылаах, тамаҕым хатар.
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ. Ээ, ити регистратура Сууратын билэбин, биир ыстакаан чэйи кутан биэрэр ини, кэтэс, мин сотору кэлиэм. Ити тамаҕыҥ хатар буоллаҕына, долгуйар эбиккин, доҕоор, эмкин сөпкө испитиҥ эбээт.
МАРЬЯ ДАНИЛОВНА. Чэ, сөп, доҕоор, мин манна олоро түһүөм, эн утахта ылан аҕал эрэ, ыксаары гынным. (Ыскамыайкаҕа олорор. Михаил Иванович кэлбит сиринэн тахсан барар.)
Марья Даниловна өр олорбот, сотору кэминэн быраас реанимацияттан тахсан кэлэр. Ыскамыайкаҕа олорор Марья Даниловна эрэл кыымнаахтык утары туран кэлэр.
МАРЬЯ ДАНИЛОВНА. Оо, хайа, дуоктар, манна баар эбиккин дуу? Уол хайдаҕый?
БЫРААС (Марья Даниловна сирэйин-хараҕын таба көрбөт, бэйэтэ да долгуйан, буруйданан сиргэ тобулу түһүөх курдук, түргэнник этэн баран ким да суох сиригэр киирбит киһи эрэ диэн баҕалаах, ыксаан нууччалыыр). Острая почечная недостаточность, быыһыыр кыах суоҕа, өлүгэ манна хаалар, полиция көҥүллээтэҕинэ моргтан ылыаххытын сөп буолар… (Түргэнник хааман тэскилиир – атын аанынан баран хаалар.)
Марья Даниловна биир сири тобулу көрбүтүнэн ыскамыайкатыгар накыс гына түһэр, олорон эрэ кыҥнайар уонна хамсаабакка өрө көрөн таалан хаалар, тыынара да биллибэт.
Михаил Иванович тахсыбыт сиринэн киирэр, ыстакааҥҥа аҕалбыт чэйин Марья Даниловнаҕа уунар.
Төрдүс түһүмэх
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ. Доҕоор, бу сылаас чэйдэ ис. Бээ эрэ, эн хайдах эрэ кубарыйан хаалбыккын эбээт!.. Туох буоллуҥ, сүрэҕиҥ дуо? (Онтон эмискэ аймана, хаһыыра түһэр.) Врачта! Врачта!
СИЗО. Истиэнэтэ оллур-боллур (тыас тахсыбатын, тоҥсуйан кэпсэппэтиннэр, истиэнэни хаһа сатаабатыннар диэн). Тимир эрэһиэҥкилээх кып-кыра түннүгэ үөһэ оҥойон көстөр. Хас да киһи сытар нааралаах. Онно Ардьааҥкы олорор. Быт-былахы буулаабыт сирэ буолан, ойоҕоһун, төбөтүн тарбанар, атаҕа ыалдьарын биллэрэн атаҕын хаптаҕайын, уллуҥаҕын имэринэр. Көрүдүөрүнэн харабыллар аастахтарына, атахтарын тыаһа тимир тимиргэ охсулларын курдук лиһигирээн иһиллэр.
Харабыл куолаһа таһыттан: «Тур. Эргий. Илиигин истиэнэҕэ уур». Ардьааҥкы олох доҕолоҥнообокко, туох да буолбатаҕын курдук толорор.
Ол кэмҥэ ааны арыйан Спортсмены киллэрэллэр.
Кэнниттэн харабыл киирэр: «Тохтоо. Эргий. Илиигин көтөх. (Кэннигэр хатаммыт наручнигын уһулар). Истиэнэҕэ илиигин уур». Тахсан барар, ааны халыр гына хатыыр.Уолаттар бэйэлэрэ хаалаллар, наараҕа сэргэстэһэ олороллор.
АРДЬААҤКЫ. Дьэ, быһылаан, нохоо… Манна көһөрбүттэрэ туох да үчүгэйэ суох, ол аата уолбут суорума суолланнаҕа.
СПОРТСМЕН. Чопчу биллэрбэтилэр дуо?
АРДЬААҤКЫ. Хантан? Бэйэҥ билэҕиҥ: төлөпүөн да суох, көрүһүннэрии да суох, бэл, передача көҥүллэммэт буоллаҕа… Албакаат кэлэ сылдьыбыт даҕаны манна киирбэтэҕэ. Тугу эрэ кэпсэтиһэн баран барбыт, тугу эрэ сурастаҕа – билэн бардаҕа… Күн аайы доппуруоска сырыттым. Эн?
СПОРТСМЕН. Мин эмиэ күн аайы хаста да доппуруоска…
АРДЬААҤКЫ. ИВС-ка олорор эрдэхпитинэ үс күнүнэн буруйдааһыны биллэрбэтэхтэринэ ыытыахтаах этилэр. Киһи бөҕөтүн таһаарбыттара дии. «На выход» диэн дьоҥҥо этэллэрин сотору-сотору истибит курдук этим. Баҕар, бу билигин эйигин таһаардылар, оттон миигин таһаарыахтара диэн эрэнэ санаабытым ханнаный? Бу көһөрөн кэбистилэр. Дьыала хаахтыйда быһыылаах…
СПОРТСМЕН. Ол оннук сокуон баар дуо, үс күнүнэн ыытыахтаахтар диэн?
АРДЬААҤКЫ. Ээ, оннук сокуонунан буолуохтаах этэ да, дьыала-куолу атыннык салалыннаҕа…
СПОРТСМЕН (холкутук сананар). Бу да син биир оннук ини оччоҕо…
АРДЬААҤКЫ (чахчы ыксаабыт). Акаарыгын дуо? Бу СИЗО дии, хаайыы!!! Силиэстийэ буола турар кэмигэр олорор хаайыыбыт. Манна биир суукка иккигэ тэҥнэһэр. Чэ, хайдах буолар, төһөнү биэрэллэрэ буолла, албакаат тугу бэлэмнии сылдьара буолла, туох да биллибэт. Анараа ИВС-ка олордохпутуна, дьонум эйиэхэ эмиэ албакаат наймыласпыттарын илдьиттээбиттэрэ. Онно кэм дьон бөҕө ортотугар олороҕун уонна, баҕар, сотору ыытыахтара диэн эрэл баара. Дьэ, билигин кытаанах туруктанныбыт, нохоо… Миигин уган биэрбэтиҥ ини, условнайдаах киһини? Тугу кэпсээтиҥ?
СПОРТСМЕН. Тугу кэпсиэхпиний, туох буолбутун үчүгэйдик өйдөөбөппүн ээ. Өйдүү сатыыбын да, хабыс-хараҥа… Кими эрэ охсуолуур курдугум. Ханнык эрэ уол баара… Тугу эрэ куһаҕаны оҥорбут этэ бадаҕа…
АРДЬААҤКЫ. Ээ, ол туох буолуоҕай, умуннаҕыҥ дии, бэйэҕэр барытын ылыахтааххын, мин эйигин тохтото сатаабытым…
СПОРТСМЕН. Үчүгэйэ бэрт дии! Быһаарыахтара буоллаҕа дии, хайабыт буруйдааҕын. Хайдах да өлөр гына саайбатах буолуохтаахпыт…
АРДЬААҤКЫ. Ийэҕэр харчынан көмөлөһүөхтэрэ, саатар биирдэ байылыаттык олоруо этигит буоллаҕа дии, хайатын наар эһиги дьаранаас буолуоххутуй. Албакаат саамай сөптөөх суолу булан салайыа. Алҕас аҕыйах сылга күрдьэн кэбистэхтэринэ поняткалаах дьоҥҥо уважухаҕа эрэ сылдьыаҥ – ыстатыйаҥ оһуобай! (Эрбэҕин көрдөрөр.) Онон балыыҥката суох ылынан кэбис. Мин урукку условкалаах киһи чахчы түбэһэбин эбээт.
СПОРТСМЕН. Па-ашуо-ол! Чиэһинэй киирсии буолуохтаах. Бэйэҥ эппитиҥ дии – бас баска быһаарсыахпыт диэн…
Харабыллар хаамаллара, айманаллара иһиллэр. «Бу камераҕа киллэрэн кэбистиҥ дуо? Атыҥҥа киллэриэхтээх этиҥ», «Оттон итиннэ иккиэлэр дии, манна буоллаҕына биир эрэ олорор», «Эс, бииргэ буруйу оҥорбут киһитигэр киллэрбиккин дии!», «Туох буолуой, син биир ити биир уолу албакаат харчынан солуок киллэрэн илдьэ барыахтаах, ити буруйдаах буолбатах, туоһу үһү диэбиттэрэ», «Сордоох киһигин дии… Син биир сыыһа, биир дьыалаҕа буруйданар дьону бииргэ хаайа сылдьаҕын. Дуогабардаһан кэбиһиэхтэрэ дии, онон таһаара охсууй – солуоктаах киһигин!», «Тугу ити икки ардыгар кэпсэтиэхтэрэй, бу сибилигин алҕас киллэрдим дии», «Оттон бииргэ олоруо суохтаахтар диибин эбээт! Тыллаан биэриэм ээ, салалтаҕа, билиэҥ оччоҕо!..», «Һэс, наһаа дии, таһаарыам буоллаҕа дии билигин!»
Харабыл куолаһа. Туруҥ. Эргийиҥ. Илиигитин истиэнэҕэ ууруҥ!
Харабыл киирэн Ардьааҥкыны илдьэ барар.
Бэһис түһүмэх
Суут саалата. Сыана ортотугар үс миэстэлээх остуол турар. Уҥа өттүгэр анал остуол таһыгар Михаил Иванович, борокуруор, кинилэр кэннилэригэр остуола суох силиэстийэлээбит полицейскай, аттыгар туспа остуоллаах сэкирэтээр, хаҥас өттүгэр эриэһиэҥкэ нөҥүө спортсмен, Ардьааҥкы албакааты кытта остуолга олорор. Туспа олоппоско быраас олорор.
СЭКИРЭТЭЭР. Туруҥ! Суут иһэр!
СУДЬУЙА уонна хамыыһыйа чилиэттэрэ киирэн олороллор.
СУДЬУЙА. 123-с нүөмэрдээх Суут мунньаҕа арыллыбытынан ааҕабын. (Өтүйэнэн тоҥсуйар.) Суукка бу олорооччу гражданин холуобунай дьыалата көрүллэр. Буруйдааһыны юстиция советнига борокуруор Адаамап оҥорор. Суукка эмсэҕэлээччи аҕата Михаил Иванович Иванов кыттар. Сууттанааччы суут саалатыгар киирэн олорор, кинини албакаат Евин көмүскүөҕэ. Туоһулар суут саалатыттан тахсаргытыгар көрдөһөбүн.
Тахсаллар: быраас, полицейскай, кэннилэриттэн Ардьааҥкы содьороҥноон иһэн ыарыытын туттунан, сирэйин-хараҕын кыатанан көнөтүк хаама сатыыр.
СУДЬУЙА. Сууттанааччы, тур! Эйигин туохха буруйдуулларын билэр бырааптааххын. Буруйдааһыны утаран бэйэҥ санааҕын этиэххин сөп. Сөбүлэспэтэххинэ – сөбүлэспэппин диигин. Баҕарбат буоллаххына, тугу да эппэт бырааптааххын. Урут эппит тылгыттан аккаастанан саҥа көрдөрүүнү биэриэххин сөп. Тугу эппиккин барытын бүгүҥҥү суукка баар дьон бэйэлэрин тустарыгар туһанар бырааптаахтар. Быраапкын өйдөөтүҥ дуо?
СПОРТСМЕН. Өйдөөтүм.
СУДЬУЙА. Холуобунай дьыаланы кытта билсибитиҥ дуо?
СПОРТСМЕН. Билсэн.
СУДЬУЙА. Өйдөннө. Махтал, олор. Саалаҕа быһылаан туоһута ыҥырыллар.
Саалаҕа Ардьааҥкы көнөтүк тутта сатыы-сатыы хааман киирэн трибунаҕа тиийэр.
АРДЬААҤКЫ. Ытыктабыллаах судьуйа! Ваша честь манныгы этиэм этэ – мин полиция кэлиэр диэри бу киһини тохтото сатаан кэбиспитим. Хаста да охсубута, тэппитэ.
СУДЬУЙА. Бастаан охсуһуу туохтан саҕаламмытын кэпсээ.
АРДЬААҤКЫ. Биһиги таһырдьа сэһэргэһэ турбуппут. Сонуннарбытын кэпсэппиппит. Мин маннык диэбитим: …
СУДЬУЙА (өтүйэнэн тоҥсуйар). Эһиги сонуннаргыт дьыалаҕа сыһыана суохтар, салгыы кэпсээ.
АРДЬААҤКЫ. Ол кэмҥэ биһиги билбэт уолбут аттыбытынан сүүрэн ааспыта. Буруйданааччы онно тута саба түспүтэ.
СУДЬУЙА. Туох эрэ сыаллаах-соруктаах, төрүөттээх этэ дуо? Баҕар, кырбаммыт киһи кинини туох эрэ диэн өһүргэппитэ буолаарай? Эбэтэр туох эрэ атын төрүөт баара дуо? Холобур, буруйданааччы тугу эрэ былдьаары, атаҕастаары эккирэппитэ дуо?
АРДЬААҤКЫ. Суох, ытыктабыллаах судьуйа, эмсэҕэлээччи биир да тылынан туох да диэбэтэҕэ. Бадаҕа, кыыһы кытта көрсүһүүгэ сүүрэн испитэ буолуо, сибэкки дьөрбөлөөх этэ. Атын туох да төрүөт баар этэ диир кыаҕым суох.
СУДЬУЙА. Оччоҕо туох да төрүөтэ суох саба түспүтэ дуо?
АРДЬААҤКЫ. Оннук, туох да төрүөтэ суох. Мин кинини ситэн тиийэн араастаан тохтото сатаабытым, сирэйгэ да сырбаталаабытым, ону экспертиза оҥорон дьыалаҕа тиспиттэрэ баара буолуо. Полиция кэлэригэр тохтото сатыырым үрдүнэн иккиэммитин илдьэ барбыттара.
СУДЬУЙА. Өйдөннө. Ким туох этэрдээҕий, ыйытыылааҕый?
АЛБАКААТ. Утарабын! Төрүөтэ суох буруйданааччы хайдах да саба түһэр кыаҕа суох этэ. Ол туһунан буруйданааччыттан ыйытыахха сөп дуо?
СУДЬУЙА. Утарыыга сөпсөһөбүн, ыйытыы сөптөөх. Буруйданааччы, эн туох да биричиинэтэ суох эмсэҕэлээччини кырбаабытыҥ дуо?
СПОРТСМЕН. Убаастабыллаах судьуйа! Мин туоһу эмсэҕэлэнээччини «бу куһаҕан киһи» диэбитин иһин эккирэппитим.
Сыана кэннигэр экраҥҥа ватсап суруйсуу тахсан кэлэр. Судьуйаҕа «Аймахтар» диэн группаттан суруйаллар.
«Ляля. Ханна сылдьаҕын, хотуой? Ийэҥ олох мөлтөх, тыыннааҕар саатар, кэлэн көрсүүй! (Араас эмоциональнай смайликтар.)
Үлэлии олоробун ээ. (Бэрт ыксалынан, сурук бэлиэлэрэ суох.)
Ика. Оҕо сүрэҕэ – тааска диэн маны этэн эрдэхтэрэ! (Кыыһырбыт, кытарбыт смайликтар.)
Ляля. Тоҕо эппиэттээбэккин, кими эрэ солбуйтаран эҥин ийэҕэр кэлиэххин!!!
Эдьиий ыарахан түбэлтэлээх дьыаланы көрө олоробун мэһэйдээмэ.
Иэникэ. Өшшө диэ!!! (Араас смайликтар.)
Ляля. Олох туох да эппиэтинэһэ суох, тымныы уонна кураанах да дьахтаргын!!!
Чэ бүтүҥ эрэ суукка судьуйалыы олоробун!
Ляля. Төлөпүөҥҥүн арааран көрөөр эрэ! Дьэ, шэрэн, хотуой, туох эрэ буоллаҕына эн буруйдааххын… (Судьуйа отой кылгас кэмҥэ ытыстарынан сирэйин саба туттар, онтон кыатанан туох да буолбатаҕын курдук туттан салгыы сууту ыытар.)
СУДЬУЙА. Оттон кини тохтото сатаабытым диир дии, онно сөбүлэһэҕин дуо?
СПОРТСМЕН. Оннук, кэлин, атын киһи эбит диэн билэн баран тохтоо диэбитэ, ону өйдүүбүн.
СУДЬУЙА. Хаста уонна ханна охсубуккунуй, тэппиккиний хотторооччуну?
СПОРТСМЕН. Иккитэ-үстэ төбөҕө охсон таппытым буолуо. Бүтэһик тэбиини туоһу тэппитэ. Сискэ. Кэдэс гыныар диэри.
СУДЬУЙА. Туоһу, буруйданааччы сөпкө этэр дуо?
АРДЬААҤКЫ. Утарабын, ваша честь! Мин кинини тарбахпынан да таарыйбатаҕым. Миигин утары туох да дакаастабыл суох, онон буруйданааччы буруйун көлбөрүтүнэ сатаан, сороҕун миэхэ сүктэрэ сатыыр дии саныыбын.
СУДЬУЙА. Суут силиэстийэни ыыппыт полицейскайы саалаҕа ыҥырар (өтүйэнэн тоҥсуйар, полицейскай киирэр. Ардьааҥкы албакаат аттыгар баран олорор). Табаарыс силиэдэбэтэл, эн үлэҥ түмүгэр туох санааҕа кэллиҥ?
Аны борокуруорга оҕото суруйар.
Аҕаа, мин төрөөбүт күммэр тоҕо суоххунуй?
Үлэлии аҕай сылдьабын ээ, тоойуом, киэһээ тиийиэм, оҕобун эҕэрдэлиэм.
(Төрөөбүт күнтэн хаартыскалар кэлэллэр, борокуруор смайликтары ыытар.)
Аҕаа, тоҕо смайликтарынан кэпсэтэҕин? Тоҕо тугу да суруйбаккыный? Миигин саатар тылгынан тоҕо эҕэрдэлээбэккиний? (Хомойбут смайликтар.)
Сыллыый, кэпсэтэр кыах суох, суут буола турар. Киэһэ кэпсэтиэхпит дии
Ммм… Тоҕо наар үлэҕинэн эрэ дьарыктанаҕыный? Миигин таптаабаккын дуо?»
(Борокуруор тулуйбакка төлөпүөнүн арааран кэбиһэр, өрө тыынар, салгыы суут хаамыытын истэр.)
ПОЛИЦЕЙСКАЙ. Мин санаабар, спортсмен уол буруйун билинимээри атын киһиэхэ соҥнуур. Туоһу утары биир да дакаастабыл суох. Эмсэҕэлэнээччини көмүскэһэ сылдьарын мин илэ харахпынан көрбүтүм.
СУДЬУЙА. Туоһу доппуруоһа бүттэ. Суут саалатыгар ыҥырыллар иккис туоһу.
Быраас киирэр, полицейскай тахсан барар.
СУДУЙА. Табаарыс эксперт, эмсэҕэлээччи өлбүт төрүөтэ тугуй?
БЫРААС. Ытыктабыллаах судьуйа, эмсэҕэлэнээччи төбөтүн тас өттүгэр олоҕор куттала суох хаан туруулара бааллар, сүрүн төрүөт – хаҥас бүөрэ күүстээх охсуу ылан тымырдара быһа барбыттар, хамыыһыйа онон эмискэ бүөрүн үлэтэ хааччахтанан, сүрэҕэ кыайбакка, тыына быстыбыт диэн түмүккэ кэлбитэ.
СУДЬУЙА. Онон бүөргэ охсуу сүрүн буруй буолар дуо?
БЫРААС. Оннук, ваша честь
СУДЬУЙА. Өйдөннө. Туоһу доппуруоһа бүттэ. Ким туох этэрдэҕий?
Албакаакка кыыс суруйар:
Привет, котик! (Сүрэхтэр, сулустар, куоска уруһуйа.)
Привет, тиитаах. (Чоппуускалаах смайл.)
Бүгүн бииргэ эбиэттиибит дуо? (Астардаах смайллар.)
Ээ, суукка олоробун ээ, тиитаах. (Судьуйа смайлига.)
Оттон бүгүн көрсүөх буолбуппут дии! Тоҕо киһини түҥ-таҥ ыытаҕын? Уонна куруук миэхэ анаан бириэмэҥ суох, таптаабаккын быһыылаах! (Абаран ырдьайбыт смайл.)
Бүт эрэ, өлөрүөхсүтү көмүскүү олоробун, ньиэрбэ бүттэ эйигинэ да суох.
Бу хайдаҕый ээ??? Эн хайдах кэпсэтэҕиний миигин кытта???
Оттон тоҕо киһини процесс кэмигэр аралдьытаҕын? Вообще да кими да кытта кэпсэтиэ суохтаах этим!
Ну, всё с тобой ясно! Прощай! Аны суруйума уонна эрийимэ! (Кыыс аватарката суох буолан хаалар – сурук тиийэрин харгыстаан кэбиспит.)
Бырастыы гын, тиитаах. Тохтоо, тиитаах, кэлин кэпсэтиэхпит дии…
(Биир эрэ сиэрэй бэлиэ – кыыска тиийбэтэх, харгыс туруоран кэбиспит. Албакаат ыараханнык өрө тыынар уонна суут үлэтигэр төннөн болҕомтолоохтук истэр.)
БОРОКУРУОР. Мин санаабар, буруйданааччы дьайыытын түмүгэр эмсэҕэлээччи өлбүтэ толору дакаастаммыт. Кырбаабытын бэйэтэ да билинэр. Бүөргэ түбэспит охсуу кырбанааччы тыына быстарыгар төрүөт буолбут, онон анаан өлөрбөтөр да, 109-с ыстатыйанан алҕас өлөрүү диэҥҥэ эппиэттиэхтээх дии саныыбын.
СУДЬУЙА. Буруйданааччы, тур! Эйиэхэ тиһэх тыл бэриллэр.
СПОРТСМЕН. Мин уолу кырбаабыт буруйдаахпын, ону билинэбин. Ол гынан баран кини өлөрүгэр буруйум суох, бүтэһик, бүөргэ түбэспит тэбиини туоһу диэн ааттыыр киһигит тэппитэ. Онон бүтэр.
СУДЬУЙА. Сөп, эн эппиккин барытын боротокуолга киллэрэн иһэбит. Ирдэһээччи туох этэрдээҕий?
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ. Ытыктабыллаах судьуйа уонна суут үлэтин кыттыылаахтара! Мин – сааһырбыт киһибин. Бииргэ кырдьыбыт, бүтэһик күнүгэр диэри олорбут доҕорум уонна кырдьар сааспар көрүөхтээх-истиэхтээх киһим күн сириттэн күрэнэннэр, ыар аһыыга ыллара сылдьабын. Мин санаабар, спортсмен хайдах да киһи өлөр охсуутун оҥорботох. Дьон үксэ эдэригэр охсуһан, сыыһа-халты туттан араас эчэйиини ылан киһи буолбута, онто суох улааппыт киһи ахсааннаах буолуо. Онон ким тэппитин кыайан быһаарбакка сууттуур сыыһа дии саныыбын. Буруйдаах хайаан да эппиэккэ тардыллыахтаах, буруйу оҥорон баран куотуммут киһи син биир атын буруйу оҥоро туруоҕа. Онон киһи чиэһинэйдик буруйун билинэн салгыы олороругар ыраастанан, суолун арынан иһиэхтээх. Ытыктабыллаах судьуйа, мин санаабар, эбии силиэстийэ уонна саҥа бырассыас наада курдук.
Судьуйа төлөпүөнүгэр ким эрэ эрийэр, ол эрээри тыаһа суохха туруоруллубут буолан тыаһаабат. Судьуйа эдьиийэ эрийэрин көрөн арааран кэбиһэр. Ол үрдүнэн эдьиийиттэн сабыылаах ватсапка суруктар кэлэллэрэ көстөр.
Дьаабы да кыыскын! Бу хайдах маннык буолуохха сөбүй! Ийэбитин тыына бопторбутун суһал көмө кэлэн балыыһаҕа илтэ! Онно тиийэн сүрэҕэ тохтообут үһү!
Ыл эрэ төлөпүөҥҥүн, баарыҥҥаттан эрийэ сатыыбын да олох кыһаммаккын, ама, ийэм өллө диэтэххинэ үлэҕиттэн көҥүллүөхтэрэ суоҕа дуо?! Барытын миэхэ ачаалаан собус-соруйан оҥороҕун! Сүрэ бэрт буолбатах дуо, аймахтар иннилэригэр бу саат-суут! Бу бэйэлээх буола олордохпутуна, үлэ диэн баран муннукка ытыыр диэн ити хайдаҕый??? Таас сүрэх!!! Муус сүрэх!!!
Хайдах буолбут кыыскыный? Ыл төлөпүөҥҥүн! Ийэҥ кэтэһэ сатаан кэбистэ, тыыннааҕар кэлэн саатар көстөн ааспатыҥ! Кэлиэҥ суоҕа да үйэҥ тухары кырыам уонна аны төрүт кэпсэтиэм суоҕа, аймахтар бөлөхтөрүттэн эмиэ таһааран кэбиһиэм!!!
Судьуйа ону аахпатар да тугу эрэ сэрэйбит курдук хараастан ылар, сүүһүн түрдэһиннэрэр уонна эр санаатын киллэринэн салгыы үлэлиир.
СУДЬУЙА. Сөп, Михаил Иванович, эн этииҥ боротокуолга киирдэ, мин эмиэ силиэстийэ ситэтэ суох диибин.
Сэкирэтээр аанынан тахсар, онтон төннөн кэлэн борокуруорга тугу эрэ сибигинэйэр.
БОРОКУРУОР. Ытыктабыллаах судьуйа! Мин бүгүн тыл этэ сылдьыбыт туоһуну хаттаан ыҥырыахпын баҕарабын.
СУДЬУЙА. Ыйытыллыбыт туоһуну саалаҕа ыҥырыҥ.
ПОЛИЦЕЙСКАЙ (киирэн трибунаҕа турар). Эһиги чиэскит, бу кэмҥэ эбии дакаастабыллаах мал булулунна. Быһылаан сүрүн туоһута өлөрүү тахсыбыт күнүгэр кэтэ сылдьыбыт атаҕын таҥаһа көһүннэ, онон эбии экспертиза оҥороргутугар көрдөһөбүн.
Бакыаттаах атах таҥаһын сэкирэтээргэ туттарар.
СУДЬУЙА. Ама, урут ол атаҕын таҥаһа суох этэ дуо?
ПОЛИЦЕЙСКАЙ. Массыынанан тиэйэн аҕаларбытыгар аҥаардас наскынан эрэ сылдьара.
СУДЬУЙА. Ону хайдах быһаарыахха сөбүй?
ПОЛИЦЕЙСКАЙ. Туоһу атаҕын таҥаһа кыараҕас буолан сынньана таарыйа кэпсэтэ олорбут сирдэригэр уһулан өрө тэбэн олорбут диэн буолбута. Кэлин быһылаан буолбут сирин сирийэн көрбүппүт даҕаны, тугу да булбатахпыт. Бу атах таҥаһа полицейскай учаастак олбуоругар баар тутуу бөҕүн чөмөҕүттэн бүгүн көһүннэ. Баҕар, хараҥаҕа аттынан ааһан иһэн уһулу тэбэн кэбиспитэ буолуо. Учаастак таһынааҕы остуолба банаарын лаампата умайан хаалбыт этэ, кэлин уларыппыттара.
СУДЬУЙА. Өйдөннө! Быһылаан туоһутун атаҕын таҥаһа өлөрүүгэ сыһыаннаах дуу, суох дуу диэн экспертиза быһаарыаҕа. Эн өссө этэрдээххин дуо?
ПОЛИЦЕЙСКАЙ. Мин санаабар, өлүөхсүт кууркатын кирин кытта тэҥнээн көрүөххэ наада, оччоҕо ким сөпкө этэрэ биллиэҕэ.
СУДЬУЙА. Эбии дакаастабыл буолар кыахтаах мал көстүбүтүнэн суут үлэтэ аныгыскы мунньахха диэри тохтуур. (Өтүйэнэн остуолу охсор.)
СЭКИРЭТЭЭР. Туруҥ, суут тахсар!
Ардьааҥкы спортсмеҥҥа чугаһаан кэлэн кэпсэтэр.
АРДЬААҤКЫ. Дьэ, кэпсэппиппит үрдүнэн киһини тимирдэ сатаатыҥ дии!
СПОРТСМЕН. Кэһэй, уйаҕар уу киирэн куттанан ыллаҕыҥ дии! Бас баска киирсэ сылдьабыт. Мин атын киһи буруйун бэйэбэр ылынар санаам суох.
АРДЬААҤКЫ. Дьэ, сэрэн, нохоо, уотунан оонньоон эрэҕин! Дьиҥэр, туохтаах этэй, бэйэҕэр ылыммытыҥ буоллар? Харчы наадата суох үһү дуо, эһиэхэ? Ити уол бэйэтэ да ыарыһах эбит буолбат дуо? Тыыннааҕа буоллар – атын кэпсэтии буолуо этэ.
СПОРТСМЕН. Ол-бу буолума!
АРДЬААҤКЫ. Базара нет, билиҥҥи туругунан буруйданааччы – эн!
Бу кэмҥэ харабыллар кэлэн спортсмены илдьэ бараллар. Бары тахсан бараллар, арай Михаил Иванович муҥнаах биллэ кырдьыбыт, тайах мастаммыт, чороҥ соҕотох туран хаалар. Кыатана сатыы-сатыы син биир ибигирээн, саҥата суох ытыыр, эргэрэн хаалбыт көстүүмүн сиэҕинэн хараҕын уутун соттуммахтыыр.
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ. Оо, сорум да буолар эбит! Сууттаһан да диэн, хаарыан дьоммун ким, туох төнүннэриэ баарай! Айыым Таҥарам, миигин тоҕо кинилэри кытта анараа дойдуга ылбатыҥ? Бу сиргэ аны миэхэ тугум хаалла?
БЫРААС (Михаил Иванович санныгар илиитин уурар). Михаил Иванович, дириҥ кутурҕаммын тиэрдэбин. Уонна туох диэмий, иэдээннээх кэмнэр кэллилэр.
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ. Иэдээн да буолар эбит, кырдьар сааска чороҥ соҕотох хаалар диэн…
БЫРААС. Михаил Иванович, ол да буоллар, эн биһиэхэ наһаа наадалаах киһи сылдьаҕын эбээт…
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ (өһүргэнэ быһыытыйар, Быраас илиитин илгистэн кэбиһэр). Бай, аҕыйах сыллааҕыта бэйэҥ күүскүнэн биэнсийэҕэ ыытан баран, аны кэлэн наадалаах киһигин дии тураҕын дуо?
БЫРААС (ыараханнык, тохтоон өрө тыына-тыына). Бырастыы гын, Михаил Иванович, ол эрэ буолуо дуо, мин эн иннигэр элбэх буруйдаахпын уонна буруйбун билинэбин. Уолгун да сатаан быыһаабатым, кэргэҥҥин да, бука, мин кэбирэттэҕим, кыайан быыһаабатаҕым буолуо. Ол буруйбун тугунан эрэ боруостуур кыахтаах буоллахпына, эт, толоруом…
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ (хараҕын быһа симэр, харытынан саба туттар, итинник тура түһэн баран). Ити туох буолан буруйу барытын бэйэҕэр ылына тураҕыный? Медицина диэн итинник, таҥаралар буолбатахпыт, барыларын быыһыыр кыах суох…
БЫРААС. Ол да буоллар урукку курдук дьон олоҕун иһин охсуһан көрбөппүт дуо? Мин эйигин бырастыы гыннаран туран балыыһаҕа төнүннэриэхпин баҕарабын… Быраас тиийбэт, саҥа ыарыыга сутуллан үлэттэн туораабыт быраастары солбуйар кыах суох буолла. Куораттан устудьуоннары уонна интерннары ыыталлар даҕаны, ол дьон уопуттара суох уонна ыарыыттан син биир көмүскэллэрэ суох. Мээнэ үөрэҕэ суох дьонунан солбуйар кыах эмиэ суох, бэйэҥ өйдүүгүн. Онон, Михаил Иванович, былыргыны былыт саптын, күн буол, ый буол, эн уопутуҥ билигин дьоҥҥо-сэргэҕэ туһалаах буолуо этэ, кэлэн балыыһаҕа үлэлээ диэн көрдөһөбүн.
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ. Чэ, ким уруккуну саныа да харахха бэриллэр куолута! Үлэни син үлэлээн кэллим ини. Миигиттэн туох табылларын оҥоро сатаан көрүөм буоллаҕа дии. Арай эбии кууруска үөрэнии наада буолара буолуо. Мин билбэт ыарыым буоллаҕа дии, пандемия биллэриллибитэ сылтан орто дии, дьон бөҕө саҥаттан үөрэннэ быһыылаах.
БЫРААС. Чэ, ону үлэлии сылдьан үрдүттэн быһаарыахпыт, куурус да баар буолуоҕа. Онтон онуоха диэри эн тус бэйэҥ өр сыл үлэлээбит идэҕинэн травматологияҕа киириэҥ этэ. Сарсыҥҥыттан тахсыаҥ дуо?
МИХИАЛ ИВАНОВИЧ. Тахсан буоллаҕа дии!
БЫРААС. Чэ, кытаатыах, каадыр салаата үлэтигэр баар кэмигэр баран кумааҕыбытын толорон кэбиһиэххэ!
Быраас уонна Михаил Иванович илии тутуһаллар. Сыаллаах-соруктаах дьон быһыытынан сорунуулаахтык сыанаттан тахсан бараллар. Михаил Иванович сиһэ көнөн, түөһэ мөтөйөн, бэл, эдэригэр түспүт курдук буолар, тайаҕар тайаммакка чиҥник үктэнэн бырааһы кытта тэбис-тэҥҥэ хааман барса турар.
Алтыс түһүмэх
Быраас ыарыһахтары көрөр кабинета. Суруйар остуол, олоппос, инструменнаах, араас эмтээх таас ыскаап, кушетка көстөр. Михаил Иванович Ангелина Ивановнаны көрөн бүтэн эрэр.
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ (лаампа уотугар снимок көрөр). Чэ, Ангелина Ивановна, тобугуҥ быһа түһүүтэ хата этэҥҥэ оһон эрэр эбит. Травманы ылаат тута көрдөрүнэр ордук.
АНГЕЛИНА ИВАНОВНА. Оттон быраас уурайан ковиднайга көспүт диэн истэммин бу олорон хааллым дии.
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ. Оннук, бу иэдээн буола турдаҕына, сүрүн сорук быһаарыллара ордук. Чэ, туох буолуой, эдэр киһи этэҥҥэ аһарынан эрэр эбиккин. Онон ити анаабыт мааспынан соттоор уонна кэлэр нэдиэлэҕэ өссө көрдөрө кэлээр.
АНГЕЛИНА ИВАНОВНА. Махтал, Михаил Иванович, көрсүөххэ диэри!
Ангелина Ивановна тахсан барар. Уочарат айманар, дьон саҥата иһиллэр. «Бу тоҕо уочарата суох киллэрэн эрэҕитий!», «Сатаан хаампат буолбут», «Биһиги манна бары хас да хонуктаах эчэйиилээх олоробут, уочаракка турдун», «Өйүн сүтэрэ сыһар буолбут, этэ ип-итии, түҥ-таҥ саҥаран ылар эбээт», «Оо, муҥнааҕы, оттон киллэриҥ ээ оннук буоллаҕына»…
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ. Бай, туох буоллаҕай… (Ааҥҥа чугаһыыр, каталканан эдэр уолу киллэрэллэр, туораан биэрэр). Тута кушеткаҕа олордуҥ, эчэйбит сирин таҥаһыттан босхолооҥ! (Уол атаҕа сототугар диэри хап-хара. Михаил Иванович соһуйан ытыһынан сапсынар). Уу, сыт бөҕө буолбут дии, бу тугуй, тоҕо бачча буолуор диэри бырааска көрдөрүммэккиний? Кабинекка киириэҥ иннинэ снимок оҥордулар ини, эбэтэр сурутуута, снимога суох тута манна киирдиҥ дуу?
Ардьааҥкы саҥата суох, сирэйин-хараҕын кистии тутта-тутта снимогын уунар.
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ (снимогы лаампа диэки тутан туран көрөр). Дьэ диэтэҕиҥ! Атаҕыҥ уҥуоҕар диэри некроһунан быһа сиэтиллибит дии, ампутация эрэ буолар туруктаах.
АРДЬААҤКЫ (ис-иһиттэн уолуйан өрө хаһыыра түһэр). Эс!!! Хайдах?!
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ (өссө да снимогын одуулуу турар). Хайдах диэн, оттон этиҥ бүтүннүүтэ сытыйан хаалбыт дии. Эрбэххэр кыра тостуулаах эбиккин, ону тута көрдөрүммүтүҥ буоллар, хайа баҕарар быраас сөпкө эмтиэ эбит. Эн буоллаҕына тулуйа-тулуйа өссө хаама сылдьыбытыҥ, өссө атаххын тымныппытыҥ буолуо… Онон билиҥҥи туругунан киһи быыһыыра сотоҥ үс гыммыт биирэ эрэ хаалбыт, өссө тыыннаах хаалбыккар махтал…
АРДЬААҤКЫ (өйө хамсаабыттыы, кэхтэрэн ыла-ыла хаһыытыыр). Ити эн иэстэһэн итинник этэҕин дуо?! Мин эйиэхэ эмтэнэрбиттэн аккаастанабын!!!
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ. Бээ эрэ, бу уол хайдах буолла? Мин эйигиттэн тугу иэстэһэбиний? (Уол сирэйин болҕомтолоохтук көрөр). Тыый, эн эбиккин дуу? Бу туох ааттаах буоллуҥ? Атаххын иэдэппиккин дии, эбэтэр былыргы оҕоҕо дылы быраастан ол айылаах куттанаҕын дуу?
АРДЬААҤКЫ. Суох, мин эйиэхэ эмтэммэппин, атын бырааһы ыҥырыҥ!
Михаил Иванович тахсан барар уонна бырааһы, сиэстэрэни кытта киирэр.
БЫРААС (снимогы ылан көрөр). Так-таак! Бу туох буолбут киһитэ бачча буолуор диэри тулуйа сылдьарый. Петровна, сурунан ис: уҥа атаҕын эрбэҕэ – иккис фалангатыгар тостуу… уһук сүһүөҕэр – компрессионнай тостуу… сымнаҕас этэ 30 бырыһыана өлүктүйбүт… Хаан сүһүрүүтүн куттала олус улахан. Буруйга түбэһимээри бэйэҕин бу аакка тириэртэҕиҥ… Маннык быһыы хайдах да накааһа суох хаалбат баҕайыта… Петровна, кытаат, биир экземпляры полицияҕа ыыта оҕус. Бу туоһу сурук буолуо, иккиһин өрөспүүбүлүкэҕэ запрос быһыытынан… Мэ, бу снимогы умнума, көрүөхтэрин наада… (Сиэстэрэ, снимогы ылаат, хап-сабар сүүрэн тахсар.)
АРДЬААҤКЫ (ааттаһар). Баһаалыста, миигин ханнык баҕарар быраас эмтээтин, кини эрэ буолбатын!
Михаил Иванович диэки тарбаҕынан ыйар.
БЫРААС. Дьэ, ону быһаарар кыах суох! Михаил Иванович оннугар куораттан хаһан, кими ыыталлара биллибэт. Манна атын травматолог суох. Биир баара да, ковиднай салааҕа көһөргө күһэллибитэ, онно эмиэ ыктарыы улахан. Онон сирэ-тала олорор кыахпыт суох.
АРДЬААҤКЫ. Мин оччоҕо быһаччы куоракка киирэн эмтэниэм!
БЫРААС. Онно хаһан сахсыллан тиийиэххэр диэри хааныҥ сүһүрүө дии, оччоҕо өлөр өлүүттэн туох да быһаабат!
АРДЬААҤКЫ. Мин сөмөлүөтүнэн барыаҕым!
БЫРААС. Онто да суох өрөспүүбүлүкэтээҕи хирургия пациена буоллуҥ быһыылаах. Санрейсынан барыаҕыҥ.
АРДЬААҤКЫ. Хаһан кэлэрий ол санрейскыт?
БЫРААС. Бастаан сайаапканы көрүөхтэрэ, онтон үлэһиэхтэрэ. Бэлэм сөмөлүөт эбэтэр бөртөлүөт баар буоллаҕына кэлэн ылыаҕа.
АРДЬААҤКЫ. Мин дьоммунан билиэт сакаастаан киэһээҥҥи рейсинэн эһиги санрейскытынааҕар эрдэ тиийэр кыахтаахпын…
БЫРААС. Бээ, судургута суох дьыалаҕа эриллэ сылдьаҕыҥ эбээт. Бу суруйан ылбыт көрдөрүүлэрбит полицияҕа бараллар. Эн буруйгун дакаастыыр эчэйии буолуон сөп, ону быһаарсыахтара. Эн куоракка хонбуойдаах, илиигэр хандалылаах бараҕын. Ыар буруйу оҥорбутуҥ да иһин быраастар эн олоҕуҥ туһугар охсуһуохтара, быыһыахтара-абырыахтара. Ону да бэйэҥ тардан хойутаппатах буоллаххына…
Сыанаҕа полицейскайдар киирэллэр.
Ардьааҥкыны илиитигэр хандалы кэтэрдэллэр.
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ. Мин быраас иэһин толорорбун көҥүллээҥ, укуол уонна бэрэбээски оҥоруохха наада. Санрейс кэлиэр диэри балыыһаҕа сыттаҕына сатанар, систиэмэ туруоруохпут. Өлөр кутталлаах…
ПОЛИЦЕЙСКАЙ. Өйдөннө. Бу уол буруйа бары өттүнэн дакаастанна, онон суут буолуор диэри эмтэнэр, эпэрээссийэлэнэр кэмигэр илиитэ хандалылаах буолуохтаах. Харабыл хаалларабын. Араас буолар түгэнигэр тута биллэрээриҥ.
Полицейскай Михаил Ивановичтыын илии тутуһан баран тахсан барар.
АРДЬААҤКЫ (ытыыр). Ээ-ээс, хайдах оннук буолуоҕай, Михаил Иванович, эн уолгун ким да төнүннэрбэт! Оттон мин тыыннаахпын, буруйдаах дии саныыр буоллаххына тугу баҕарар көрдөс, мин эйиэхэ ону булан биэриэм. Атахпын эрэ быспатыннар, эмтээн көрөр хайдах да сатаммат дуо? Мин тулуйуом уонна төһө харчы нааданый? Төрүт кэрэйиэм суоҕа!
МИХАИЛ ИВАНОВИЧ (санаарҕаабыт көрүҥнээх, бэрэбээскилии-бэрэбээскилии). Харчы диэхтиигин дуу! Киһи олоҕун атыылаһан ылбаккын эбээт! Аны кэлэн эн миэхэ ыар сүтүктэрбин, ама, атынынан толуйуоҥ дуо? Ааспыт төннүбэт, дьону тыыннааҕар харыстыыр баҕайыта… Суоҕу суорбаккын, бүппүт дьыаланы туох диэхпитий. Онон өйдөөн кэбис – эн кистэммэккэ чиэһинэйдик билинэн, буруйдаахпын, киһини быһа тэппитим, атаҕым бу эчэйдэ диэн кэмигэр суһал көмөнү ылбытыҥ буоллар, ханна да тиий, муҥ саатар, атахтаах буолуоҥ этэ. Билигин кэлэн мин, кырдьаҕас киһи, тугу иэстэһиэхпиний, миэхэ быраас чиэһэ итинник сидьиҥ буолары көҥүллээбэт. Иэстэс диэтэхтэринэ да мин эйигин атаххын быспаппын, эйигин атын быраастар эпэрээссийэлиэхтэрэ. Онно мин туох да сыһыаным суох. Арай биири өйдөтөн этиэм этэ: сокуону кэспит, киһини өлүөр диэри эчэппит эрэ буруйдаах буолбатаххын, бу буруйгун кистээбитэ буолан бэйэҥ бэйэҕин сарбыйбыккын. Ким да эйигин мантан күүскэ накаастыыр кыаҕа суох – бэйэҥ бэйэҕин накаастаабыккын!
Быыс
Ираида Попова